Yaşamlarının ilk saatlerinde, hastanede yapılan bir dizi bakım işlemiyle, yenidoğan bebeklerin hayata sağlıklı bir başlangıç yapması amaçlanır. Bu yazımda yenidoğanlara ilk saatlerinde yapılan kurulama, göbek bağının kesilmesi ve ağız/burun temizliği gibi bakım işlemleri ile, bebeğinizin hayatında alacağı ilk test olan APGAR skorunu  anlatacağım. Ayrıca K Vitamini ve göz damlası gibi bazı uygulamaların etrafında, Amerika’da dönen tartışmalardan bahsedeceğim. Amacım hem bilgi paylaşmak, hem de ebeveynlerin doğum sürecinde seçenekleri olduğunu hatırlatmak.

Kurulama

Bebek annenin sıcacık karnından ayrıldığında ıslak olacaktır. Yenidoğan bebekler vücut ısılarını henüz düzenleyemediklerinden, acilen kurulanmaları gerekir. Son dönemdeki yaygın uygulama, bebeğin anne karnına yatırılarak kurulanmasıdır. Daha sonra, tercihe göre, ya bir battaniyeye sarılıp/şapka giydirilerek sıcak tutulur, ya da bebek çıplak olarak anne vücuduna yatırılıp, üzerine battaniyeyle örtülür. Anne vücuduna yatırılması durumunda, annenin sıcaklığı, bebeğin vücut ısısını dengelemesine yardımcı olur. Bebek sağlıklı ise, ilk emzirme denemesi yapılana kadar annenin üzerinde kalabilir. Bu süreç anne-bebek bağının kurulması açısından da önemlidir.

Göbek Bağının Kesilmesi

Göbek bağı, tercihe göre, doğumun ardından ilk 30-60 saniyede ya da bağdaki atışın bitmesini bekledikten sonra (yaklaşık 3 dakika) kesilebilir. Göbek bağının ne zaman kesilmesine dair tartışmayı öğrenmek için şu yazımı okuyabilirsiniz.

Ağız ve Burun Temizliği

Anne karnında iken bebeğinizin solunum yolları amniyotik sıvı ile dolu olacaktır. Bebeğin başı doğum esnasında ortaya çıkar çıkmaz, doktor, genellikle basit bir pompa kullanarak, bebeğin ağzı ve burnundaki sıvıları temizler. Bebek tamamen çıktıktan sonra, bu bölgelerde hala sıvı varsa, temizleme işlemi tekrarlanır. Bu pompayı hastaneden ayrılırken yanınıza almanızda fayda var. Çünkü bebeğinizin ilk günlerinde yutma problemlerinde, bu basit el pompası en büyük yardımcınız oluyor.

APGAR Skoru

Doğumdan sonraki 1. ve 5. dakikalarda olmak üzere, 2 kez, bebeğin solunumu, kalp atışları, kas elastikiyeti, refleksleri ve cilt rengi aşağıdaki tabloya göre değerlendirilerek APGAR adı verilen bir skor verilir. Skoru 7-10 arasındaki bebekler normaldir. 4-6 arasındaki bebekler, solunum desteği gibi, tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyabilir. 0-3 arasındaki bebekler ise acil tıbbi müdahale ve canlandırma gereksinimi duyarlar. Eğer bebeğin sağlığı yerinde ise, APGAR değerlendirmesi, bebek anne karnında yatarken de yapılabilir.

 

Kriter	0 Puan	1 Puan	2 Puan
Solunum	Yok	Yavaş ve düzensiz solunum, cılız sesli ağlama	Düzenli soluk alıp verme, kuvvetli ağlama
Kalp Atışı	Yok	Dakikada 100 atımın altında	Dakikada 100 atımın üstünde
Kas Elastikiyeti	Gevşek	Kollar ve bacaklar öne doğru bükülü	Aktif ve hareketli
Refleksler	Uyarıldığında refleks yok	Uyarıldığında yüzünü buruşturuyor ve güçsüz olarak ağlıyor	Uyarıldığında ağlıyor ve kendini çekiyor
Cilt rengi	Soluk, mor/mavi	Vücut pembe, kol ve bacaklar mor/mavi	Tüm vücut pembe

Emzirme

Doğumdan hemen sonra, bebek oldukça ayık olduğundan, ilk defa emzirmeyi denemek için güzel bir zamandır. Amerikan Pediatri Akademisi, 38.-42.  haftasını tamamlayarak doğan tüm bebeklerin anne tenine yatırılması ve ilk emzirme yapılana kadar orada tutulmasını önermektedir. Bebeğiniz ilk anda emmeyi başaramazsa telaşlanmayın. İleride bunu denemek için bol bol zamanınız olacaktır. Bu arada siz de hemşire ya da emzirme danışmanı ile görüşerek, doğru emzirme teknikleri konusunda yardım alabilirsiniz.

Bebek Bakım Odası

Yukarıdaki aşamalar tamamlandıktan sonra, herşey yolunda ise, bebeğiniz diğer bakım işlemleri için bebek bakım odasına götürülür. Burada:

• Özel bir mürekkep kullanılarak, bebeğin ayak izleri alınır. (Hemşireye rica ederseniz, ayak izinden bir kopya da size verebilir. Biz Can’ın hem el, hem de ayak izlerini almıştık.)
• Boyu, kilosu ve baş çevresi ölçüsü not edilir.
• Aşağıda daha detaylı olarak anlatacağım, göz damlası ve K vitamini verilir.
• Hepatit B aşısının ilk dozu verilir.
• Bebeğin ilk banyosu, silinme usulü ile yaptırılır ve saçı yıkanır. Ardından da üşümemesi için, alttan ısıtılan yatağa konur. Koşullar uygunsa, ilk banyo odanızda yapılabilir ve sonrasında bebek, teninize koyularak da ısınması sağlanabilir.
• Bebeğin size ait olduğunun anlaşılması açısından, eline ya da ayağına “kimlik bilgileri bandı” takılır.

Eğer bebeğinizi emzirecekseniz, bu bakımların yapılması ilk emzirmeden sonraya kadar ertelenebilir.

Bebek bakım odasında kaldığı süre sırasında, çocuk doktoru tarafından ziyaret edilen bebeğiniz, ilk doktor muayenesini de olur. Amerika’da ilk doktor muayenesi tercihe ve hastane kurallarına göre, annenin odasında da yapılmaktadır.

K Vitamini

Kanın pıhtılaşması için gerekli olan K vitamini, yenidoğanlarda düşük seviyelerde olup, zamanla yükselerek, 7-10. günler arasında normal seviyesine gelir. Bebeklere doğumdan hemen sonra K vitamini verilmesinin, iç kanama yaratan “Yenidoğanın Hemorajik Hastalığı”na (Hemorrhagic Disease of the Newborn – HDN)  karşı korur. Erken, klasik ve geç olmak üzere üç formda görülüp, bebeklerde, mide, bağırsaklar, deri, burun, sünnet bölgesi ve beyinde kanamaya yol açan bu rahatsızlık, tüm bebeklerin %0,25-%1,7’sini etkilemektedir.

K Vitamini Neden Tartışılıyor?
Amerika’da K Vitamini konusunda tartışmalar yaşanmaktadır. Bazı uzmanlar, avantajından ötürü K vitamininin tüm bebeklere verilmesini savunmaktadır. Diğerleri ise dezavantajlarından ötürü, bebeklere aşırı dozda K Vitamini yüklemesi yapılmasından endişe etmektedir.

 

K Vitamini Aşısı Yaptırmanın Avantajları	K Vitamini Aşısı Yaptırmanın Dezavantajları
Bebekleri Yenidoğanın Hemorajik Hastalığı’ndan korur.	Bazı araştırmalar kasa enjekte edilerek yapılan K Vitamini ile çocuklardaki lösemi (kan kanseri) arasında ilişki bulmuştur. Bebeklerin çok az bir oranını etkileyen bir rahatsızlık için tüm bebekleri aşılamak anlamsızdır. Bebeğe K Vitamini yüklemesi yapılması damarlarda tıkanmaya yol açabilir.

Seçenekler Neler?
Amerika’da bazı eyaletlerde K vitamininin yapılması zorunludur. K Vitamininin zorunlu tutulmadığı eyaletlerde, uygulama seçenekleri vitaminin verilmesini reddetmek, kasa enjeksiyon olarak verilmesini istemek, ağızdan verilmesini istemek ya da enjeksiyonun yapılmasını 2 saat ya da daha fazla bir süre için erteletmektir. Ülkemizde ise K Vitamini uygulaması, 2010 senesinde TC Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı genelge ile standart olarak başlanmıştır.

Koruyucu (Profilaktik) Göz Damlası

Doğum esnasında anneden bebeğe bulaşma riski olan ve bebekte körlük riski yaratan bel soğukluğu ve klamidya hastalıklarından korumak için bebeklerin gözlerine koruyucu bir damla uygulanır. Normalde hamileliliğin erken safhalarında, bel soğukluğu ve klamidyanın tespiti için anneye test yapılmaktadır. Ancak test tarihi ile bebeğin doğum tarihi arasında, annenin hastalığı kapması olasılığına karşılık, bebeklere koruyucu göz damlası yine de verilir. Göz damlasının gümüş nitrat içeren ve antibiyotik içeren 2 versiyonu vardır.

Göz Damlası Neden Tartışılıyor?
Amerika’da göz damlasının uygulanması konusunda tartışmalar yapılmaktadır.

Göz Damlasının Avantajları

Göz Damlasının Dezavantajları

Bebekleri körlüğe yol açabilen göz enfeksiyonu riskinden korur.

Bazı uzmanlar yenidoğanlara antibiyotik verilmesine karşıdır. Damla uygulaması, zaten çok iyi olmayan yenidoğan görüş kapasitesini, geçici olarak daha da bulanık hale getireceğinden, anne ile ilk saatlerde kurulan bağı zorlaştırır. Bebeğin göz pınarları tıkanabilir. Gümüş nitrat içeren versiyon, hayatının ilk günlerinde, bebeğin gözlerinde kızarma, tahriş, şişme ve görme bulanıklığı yaratır. Bu sorunlar bebeğin görüşünü etkiler ve yeni ortama alışmasını zorlaştırır.

Seçenekler Neler?
Amerika’da yenidoğanlara göz damlası konusundaki uygulama seçenekleri, verilmesini reddetmek, verilmesini kabul etmek ya da verilmesini 2 saat ya da daha fazla bir süre için erteletmektir.

Kaynaklar
Genel>> AnneOluncaAnladım.com | BabyCenter.com | Huggies Türkiye | Mumcu.com | |
K Vitamini>> NCBI.org | TC Sağlık Bakanlığı Genelgesi | TBB.org.tr
Göz damlası>> Doktorlarız.biz | NYTimes Health