Can’ı hastaneden eve getirdiğimiz ilk günleri hatırlıyorum. Oyuncak bir bebek gibi küçük ve narin… İlk günlerde, vücudundaki ödem geçinceye ve emzirme düzeni oturuncaya kadar Can da tüm bebekler gibi az da olsa da kilo verdiği için tüy gibi hafifti. Adeta tutmaya korkardık. Şanslıyım ki o ilk ayda kayınvalidem yanımızdaydı. Can’ın ilk temizliğini, ilk bakımlarını beraberce yaptık. Kayınvalidemle kayınpederim bir süre sonra evlerine dönerken, ben Can’ı tek başıma temizleyecek ve bakımını yapacak tecrübeye erişmiştim. Biliyorum ki her yeni anne bu şekilde bir yardım alamayabilir ve yenidoğan bebeğini o ilk günlerde nasıl temizleyeceğini bilemeyebilir. Bu nedenle bu yazımda bebeğinizin ilk sulu banyosunu yaptırana kadar temizliğini ne şekilde sağlayacağınızı anlatacağım.
Yenidoğan temizliğinde genel eğilim, bebeğe ilk banyoyu yaptırmak için göbek bağının düşmesini beklemek… Ayrıca yenidoğan bebeğin ilk günlerdeki temizliğinde süratli ve pratik olmakta fayda var. Göbek bağı düşene kadar yapmanız gereken sadece üç tür temizlik var:
- Alt Temizliği: Bebeğin altını düzenli olarak değiştirmek, ki ilk günlerde günde yaklaşık 8-10 kere bez değiştireceksiniz.
- Göbek Bağı Bakımı: Göbek bağının bakımını günde 1-2 kere yapmak.
- Lokal Temizlik: 2 günde bir (ihtiyaç durumunda günde bir bile olabilir) bebeği lokal olarak temizlemek.
Göbek Bağı Bakımı
Göbek bağı eve ilk geldiğiniz zaman nemli ve hafif sarımsı görünümlüdür. Günler geçtikçe, aşağıda anlattığım göbek bağı bakımını da uygulamanızla beraber kuruyarak rengi kahverengiye döner ve yaklaşık 8-10 gün içerisinde (maksimum 3 hafta) kendiliğinden düşer.
Hastaneden çıkmadan önce göbek bağının bakımını nasıl yapacağınızı doktora ya da hemşirenize sorun. Gerekirse uygulamalı olarak göstermelerini isteyin. Göbek bağının çevresini, günde 1-2 kere doktorunuzun verdiği malzemelerle ya da bu iş için eczaneden alabileceğiniz %70’lik alkolü, steril gazlı beze ya da steril pamuğa batırarak temizleyebilirsiniz. Biz doktorumuzun verdiği kendinden alkollü, tek kullanımlık bezlere silerek bakımını yapmıştık. Eğer bebeğin göbeğinde mandal takılıysa, mandalı hafifçe hareket ettirerek hem altını, hem üstünü silin. Merak etmeyin, göbek bağının çevresinde sinir olmadığı için bebeğinizin canı yanmaz. Göbek bağının düşmesi esnasında sabırlı olun. “Bu bağ neden düşmüyor?” diye bağı oynayıp, çekiştirmeyin. Bağın hızlı düşmesine yardımcı olduğu söylenen herhangi bir krem ya da maddeyi göbek bağına sürmeyin. İstemeden mikrop kapmasına neden olabilirsiniz. Göbek bağının temizliği için alkollü steril bez yeterlidir.
Bebeğinize göbek bağı düşene kadar 2 parçalı kıyafetler giydirin ve göbek bağı çevresini havayla temas edecek şekilde açık bırakın. Bez bağlarken bezin göbek bağının üzerine gelen yerini dışa doğru katlayarak göbek bağına temas etmemesini sağlayın. Göbek bağının sağlıklı bir şekilde kuruması için hem temiz tutulması, hem de havayla temas etmesi gerekir. Can erkek bebek olduğu için bezi bağlarken penisi aşağıya doğru indirmemiz ve bezin bel kısmını çişin dışarıya sızmayacağı sıkılıkta bağlamamız önerildi.
Bu arada iyileşme döneminde göbek bağı çevresinde çok az taze kan olabilir. Göbek bağı bakımını yaparken sildiğiniz beze azıcık taze kan gelirse hemen paniğe kapılmayın. Biz Can küçükken hafif kan görünce endişelenip doktoru aramıştık. Doktorumuz korkulacak birşey olmadığını, ancak göbek bağından sürekli taze kan gelmesi, bölgede iltihap gözlenmesi, göbek çevresinde kızarma görülmesi, bebekte ateşlenme olması durumunda enfeksiyon kapmış olabileceği için mutlaka aramamızı istemişti.
Alt Temizliği
Bebek bezi bağlama konusunda hiç tecrübeniz yoksa hastaneden çıkmadan önce hemşirenizden size öğretmesini isteyin.
Yeni doğanlar günde yaklaşık 8 kere (her 3 saatte bir) beslenirler. Genellikle de beslendikten bir süre sonra kaka ya da çiş yaparlar. Bebeğin altını kuru tutmanın, çiş ya da kaka yapınca mümkün olduğunca çabuk alt değiştirmenin önemini ne kadar söylesem az. Çünkü bebeğin altı ne kadar kuru ve temiz kalırsa pişik, isilik gibi sorunlar o kadar az olur. Günümüzde bazı bebek bezlerinde ön tarafta ıslandığı zaman renk değiştiren bir bant var. Can yaz bebeğiydi ve yaşadığımız yer çok sıcak olduğundan altında sadece bez bulunurdu. Ben de bantta renk değişimi gördüğümde bezi değiştiriyordum. Siz de ara ara bebeğinizi kontrol ederek, çiş ya da kaka popoda pişmeden ve bez şişmeden bez temizliği yaparsanız rahat edersiniz.
Bebeklerde bez temizliği için gerekli malzemeler: alt açma bezi, temiz bebek bezi, silmek için hafifçe ıslatılmış pamuk, kurulamak için temiz bir havlu ya da tülbent ve pişik kremi. Özellikle yeni doğan bebeklerde ıslak mendille alt temizliği yapmayı çok da önermiyorum. Islak mendillerde bulunan kimyasallar bebeğin taze cildini tahriş edip, pişik yapabiliyor.
Alt temizliği malzemelerini kolayca ulaşabileceğiniz bir yere koyun. Bebeğinizin altını, alt değiştirme ünitesi gibi yüksek bir yerde değiştiriyorsanız, bez değiştirme işlemi esnasında bir eliniz her zaman bebeğinizin üzerinde olsun. Bebek altı değiştirirken kapıya bakmak, diğer çocuğa bakmak, uzakta bulunan bir malzemeyi almak gibi acil durumlar oluşsa bile, bebeği düşebileceği, yüksek bir ortamda asla yanlız bırakmayın. Yenidoğanlar olduğu yerde dönemez, ama ellerini ve ayaklarını hızla hareket ettirerek bulundukları yerden kayabilir ve düşebilir. Alt temizliği esnasında acil bir durum oluşursa bebeği kaldırarak yanınıza alın ve acil işinizi görün. Can küçükken ben düşmeleri engellemek için alt temizliğini hep yerde oturarak yapardım.
Eğer bebeğiniz tüm vücudunun alt kısmını batıracak ve elbiselere taşacak şekilde kaka yapmışsa, ıslak pamukla uzun uzun uğraşmak yerine, bebeği soyduktan sonra lavabonun altına götürerek, ılık suyla vücudunu yıkamak da çözüm olabilir. Bunun için göbek bağının düşmesini beklemeye gerek yok. Sadece göbek bağına çiş/kaka gelmemesine özen gösterin.
Bebeğin alt temizliğine hazırlık olarak alt açma bezini yayın. Bebeğin poposunun altına temiz bir bebek bezi açarak, direk kirli bezin altına yayın. Sonra kirli bezi cırtcırtlarından açın. Kirli bezin üst kısmını kullanarak çiş/kakanın kabasını yukarıdan aşağıya tek bir hareketle aşağıya doğru sıyırın. Bezin kirli yeri içeride ve kapalı olsun. Ardından ıslak pamukla temizliğe başlayın. Önce bebeğin göbeğine ve bacak yanlarına bulaşmış olabilecek çiş/kakayı ıslak pamukla silin. Her bir alan için tek bir pamuk parçası kullanın. Çişli/kakalı pamuk parçası bir daha cilde sürmeyin. Kız bebeklerde genital bölgede her zaman önden arkaya doğru temizlik yapın. Bunun nedeni kakada yer alan bakterilerin vajinada enfeksiyon yaratmasını engellemek. Islak pamukla vajinanın üstünden başlayarak aşağıya doğru temizleyin. Pamuğu atın. Daha sonra anüs bölgesini silin ve pamuğı atın. Erkek bebeklerdeyse penisinin önce üzerini, sonra penisi çekmeden yavaşça kaldırarak altını ve testislerin etrafını temizleyin. Sonra da pamuk değiştirerek, anüs çevresini temizleyin. Her alanda gerekirse birden fazla pamuk kullanın.
Islak temizliği tamamladıktan sonra, bebeğin cildinin nemli kalmaması için kuru bir tülbent/havluyla bebeğin cildini pat-pat yaparak (sürterek değil) kurulayın. Gerekirse pişik kremi sürün. Gerekirse diyorum çünkü bebekte pişik sorunu olmadığı sürece, her alt değiştirmede kimyasal içeriği olan pişik kremlerini sürmeyi gereksiz buluyorum. Can’ı büyütürken altını sık sık değiştirdiğim ve temizliğine dikkat ettiğim için pişik sorunu neredeyse hiç yaşamadım. Gerekli durumlarda pişik kremini sürdükten sonra da bebeğin bezini kapatın.
Lokal Temizlik
Minik bebeğinizin göbek bağı düşene kadar lokal temizlik yapabilirsiniz. Lokal temizlik için en uygun zaman, bebeğin, uykusunu almış, karnı tok ve mutlu olduğu andır. Genel olarak beslenmeden hemen sonra bebeği dümdüz yatırarak temizlik yapmayın, kusabilir. Beslenmeden bir yarım saat sonrayı bekleyin.
Yenidoğan bebeğinizin temizliği için için özel kremler, sabunlar, şampuanlar kullanmaya gerek yok. Hatta yeni doğan bebekler için mümkünse sadece ılık su kullanılması yeterli. Vücuda yapışmış, çiş, kaka kusmuk gibi maddelerin temizliği sırasında ne kadar az kimyasal formüllü ürün kullanılırsa o kadar iyi. Lokal temizlik adımları şu şekilde:
- Malzemeleri hazırlayın: Bebeğinizi temizliğe başlamadan önce, tüm malzemelerinizi elinizin altında hazır edin. Malzemeleri yakında tutmanızın önemi özellikle kış bebeklerini çok da üşütmeden işleri tamamlamaktır. Yaz bebeklerinde, özellikle de sıcakların tavan yaptığı şu günlerde, lokal temizlik işi keyifli bir şekilde biraz daha uzatılabilir. Bebeğiniz sıcak havalarda, kıyafetsiz bir şekilde ellerini, kollarını oynatınca inanın mutlu olacaktır. Malzemelere gelince, bebek havlusu, alt açma bezi, temiz bebek bezi, mevsimine göre temiz bir kat kıyafet, ılık su dolu bir tas, birkaç tane temiz bez ya da tülbent ve bebek tarağı yeterli olacaktır.
- Bebeği yatırın: Yatağınızın orta yerine önce bebeğinizin havlusunu, sonra alt açma bezini yayın. Yatağın orta yeri dememin nedeni, bunu en baştan alışkanlık haline getirmenizi sağlamak için… İlk günlerde bebeğiniz yatakta dönemez, ancak aylar geçtikçe dönecektir. Genel kural bebekleri kenarlıksız yatak, koltuk gibi düşmeye müsait yerlerde asla yanlız bırakmamaktır. Başınızı çevirdiğiniz kısa bir sürede bebeğinizin yataktan düşmesini engellemek için bebeği yatağın en ortasına yatırmayı alışkanlık haline getirin. Bebeğinizi soyarak üzerine yatırın.
- Bez temizliğini yapın: İlk olarak yukarıda anlattığım şekilde bez temizliğini yapın ve bebeğinizin altını temiz bezle bağlayın ki temizlik esnasında yeni bir kaza ile herşey başa dönmesin 🙂
- Göbek temizliğini yapın: Göbek bağı temizliğini yukarıda anlattığım şekilde yapmayı unutmayın.
- El temizliğini yapın: Nemli bezle bebeğinizin ellerini, parmak aralarını silin. El temizliğini önce yapmamızın nedeni, bebek altı temizlenirken kirli alanlara dokunduysa, kirli ellerini yüzüne ve bedeninin diğer yerlerine sürmesini engellemek.
- Baş temizliğini yapın: Göz temizliği için kaynatılıp ılıtılmış su ile ıslatılmış yumuşak bir tülbent bezi kullanarak, göz pınarından dış uca doğru bir kerede silin. Enfeksiyon ihtimaline karşı bezin aynı yerini diğer gözde kullanmayın. Ardından kulak içini hafifçe silin. Kulak içi nemli kalmasın diye sildikten sonra kuru bezle de kurulayın. Kulak içine kulak çubuğu sokmayın. Burnunun çevresini silin ve burnunun içinde nefes almasını zorlaştıran sümük olup olmadığını kontrol edin. Sümük varsa nemli bezin ucuyla nazikçe almaya çalışın. Eğer çok dipte, inatçı bir sümük varsa, bebeğinizin burnuna birkaç damla serum fizyolojik (belli oranlardaki tuzlu su) sıkın ve bebekler için özel burun pompası yardımıyla sümüğü dışarı çekin. Ağız temizliğinde bebeğinizin ağzını hafifçe aralayarak işaret parmağınıza doladığınız nemli tülbentle, bebeğin dilinin üzerinde ya da ağzının içinde biriken süt kalıntılarını tek bir seri hareketle temizleyeyin. Açıkçasını söylemek gerekirse ben bu temizliği hiç uygulamadım. Ancak ağız içinde pamukçuk oluşmuşsa (bir tür mantar) ağız temizliği yapmanız gerekebilir. Daha sonra ayrı bir nemli bezle tüm yüzü silin. En sonunda bebeğinizin saçını yumuşak bebek tarağıyla hafifçe tarayarak baş temizliğini tamamlayın.
- Beden temizliğini yapın: Temiz bezinizi ya da tülbentinizi ılık suyla dolu olan tasa batırın, güzelce sıkın. Bebeğinizin boynundan başlayarak aşağıya doğru, bacakları ve ayakları dahil tüm tenini nazik hareketlerle silin. Bedenin ön yüzü bitince bebeği sol elinizle hafifçe yan yatırıp arkasını da silmeyi unutmayın. Arada bezinizi yeniden yıkayın. Çiş, kaka, kusmuk gibi aşırı kirli durumlarda her silmeden sonra bezi aynı suya batırmayın, değiştirin. Beden temizliği bitince nemli bölgeleri kuru bir bez ya da tülbentle silin. Beden temizliğinden sonra özellikle yeni doğanların taze ve nazik cildine herhangi bir krem, losyon gibi birşey sürmenize gerek yok. Bazen bebeklerin ilk haftalarda ciltlerinde kurumalar, pul pul kabuklanmalar, çatlak gibi görünümler olabilir. Bunlara krem sürmek isteği duysanız da kendinizi engelleyin. Biz de Can için aynı şeyleri düşünmüştük, ancak doktorumuz yabancı maddelere gerek olmadığını, pullanan derilerin kısa süre sonra dökülerek altından tazecik bebek derisinin gözükeceğini söyledi. Gerçekten de sabır edip, öyle olduğunu gördük. Bebeğimizin de taze bedenine kimyasal ürünler sürmediğimiz için sevindik.
- Giydirin: Tüm temizlik tamamlanınca bebeğinizi mevsimine uygun olarak giydirin. “Mevsimine uygun” kelimesini özellikle belirtmek istiyorum. Bizde ufak bebekleri aşırı giydirmek gibi bir eğilim var. Aşırı giydirme bebeğin sürekli terleyip hasta olmasına ya da sıcaktan bunalmasına yol açıyor. Genel kural, siz evinizin içinde nasıl giyiniyorsanız, bebeğinizi de o kadar giydirin. Ne bir eksik, ne bir fazla. Yani siz yaz sıcağında tişört ve şortla oturuyorsanız, bebeği uzun kollu giydirip, el örgüsü hırkalara boğmayın. Ayrıca ellerine eldiven takarak bebeği dokunma hissinden mahrum etmeyin. Sadece bebeğinizin tırnaklarının uzunluğunu kontrol edin ve yüzünü çizecek kadar uzunsa tırnaklarını kesin. Yenidoğanların tırnakları o kadar yumuşaktır ki genelde elinizle soyarak kısalmasını sağlayabilirsiniz. Olmazsa bebek uyurken, küt kenarlı bebek makasıyla da kesebilirsiniz.
Bebeğinizin göbek bağı düşene kadar gün aşırı, ya da kusma, tüm bedeni ıslatacak şekilde çiş/kaka gibi durumlarda ayrıca lokal temizlik yapmaya devam edin. Göbek bağı düşünce bebek banyosunun içinde suyla yaptığınız daha eğlenceli banyolar başlayacak.
Bebeğinizin ilk sulu banyosundan itibaren banyo konusuna yaklaşımınız ileride bebeğinizin banyoya karşı tutumunu belirleyecek. Banyo yapmaktan keyif alan, banyoyu seven, banyo saatlerini iple çeken bir bebek için bebek banyosunun nasıl yaptırılacağını da bir başka yazımda ele alacağım.
Yumuşacık, mis kokulu günler…
