Şeker hastalığı deyince aklımıza her gün yapılan kan şekeri ölçümleri, vurulması gereken insülin iğneleri ve ömür boyu özel diyet geliyor. Bu nedenle hamileliğimin 24. haftasında “hamilelik şekeri (gestational diabetes)” ölçümü yapılacağını duyunca endişelenmiş, gebelik şekeri ortaya çıkarsa, bunun kalıcı olup olmayacağını, hayatımı ne şekilde etkileyeceğini merak etmiştim.
Hamilelik şekeri, normal yaşantısında herhangi bir diyabet problemi olmayan kadınlarda bile gebelik dönemine özel bir rahatsızlık olarak ortaya çıkabilir. Tüm gebelerin yaklaşık yüzde 5-10 kadarından görüldüğü tahmin edilir. Ancak geçmiş yıllara kıyasla günümüzde (tahminimce yanlış beslenme alışkanlıkları ve hareketsizliğin artması nedeniyle) görülme sıklığı artmış durumda.
Bu yazımda hamilelik şekeri nedir, belirtileri nelerdir, nasıl teşhis edilir, bebeğe ve anneye etkisi nedir ve hamilelik şekerinden korunma yolları üzerinde duracağım.
Hamilelik Şekeri Nedir?
Hamilelik şekerinin sebebi henüz tam olarak belirlenmiş değil. Ancak nasıl geliştiğine dair başarılı tespitler mevcut. Hamilelik şekeri -muhtemelen- vücudun gebelik süresince hücrelere dağıtılacak olan enerji miktarını doğru hesaplayamaması ve bu nedenle şeker dengesini koruyamaması sonucunda ortaya çıkıyor. Kontrol edilmemesi durumunda hem anne, hem de bebek için tehlikeli sonuçlar doğabilir. Bu nedenle, doktor kontrolünde süren günümüz gebeliklerinde hamilelik şekerine karşı pek çok önlem alınır.
Diğer tüm şeker hastalığı türlerinde olduğu gibi hamilelik şekerinde de kandaki insülin dengesi bozulur. Bildiğimiz gibi insülin, hücrelerimizin kandaki şekeri emmelerini ve yaşamımızı devam ettirecek enerjiye çevirmelerini sağlayan uyarıcı bir hormon. Ancak hamilelik süresince bebeğin beslenmesini sağlayan plasenta, insülini engelleyebilme kabiliyetine sahip hormonlar üretir. Bunun sonucunda hücreler şekeri sentezleyemez, annenin insülin düzeyi düşük, kan şekeri yüksek kalır ve hamilelik şekeri ortaya çıkar.
Hamilelik Şekerinin Belirtileri
Hamilelik şekerinin çıkma riskinin normalden fazla olduğu durumlar mevcut… 35 yaş ve üzerinde hamile kaldıysak, gebelikten önce de kiloluysak, gebelik sırasında doktorun bizim için belirttiği kilodan fazla kilo aldıysak, daha önceki hamileliklerimizde gebelik şekeri tanısı konulduysa, daha önce iri bebek doğurduysak ve ailemizde diyabet hastaları varsa gebelik şekeri riskimiz büyür.
Hamilelik şekerinin belirtileri hamilelikte vücutta görülen normal değişimlere çok benzer. Bu nedenle bazı hamileler gestasyonel diyabet hastası olduğunun farkına varamayabilir. Hamilelik şekerinin belirtileri:
– Fazla iştah veya iştahın normalin altında olması
– Çok fazla idrar yapma
– Devamlı susuzluk çekme
– Uyku ve yorgunluk hali
– Halsizlik ve bitkinlik
Görebileceğiniz gibi hamilelik şekerinin belirtileri normal ilerleyen hamileliklerde görülen sıkıntılara çok benzediği için gebelik şekeri kolaylıkla gözden kaçabilir. Bu nedenle bedenimizi iyi tanımamız, bu belirtileri dikkatle gözlememiz ve şüphe durumunda doktorumuza danışmamız doğru olacaktır.
Hamilelik Şekeri Nasıl Teşhis Edilir?
Hamilelik sırasında rutin doktor muayenelerimizi aksatmıyorsak doktorumuz muhtemelen hamilelik şekerini de kontrol edecektir. Hamilelik şekeri kontrolü için gebeliğin 24-28. haftaları arasında kolay bir uygulama olan “oral glukoz tolerans testi“yapılması gerekiyor. İlk kontrol olan “glukoz tarama testi “nde 50mg şeker yüklemesi yapılır. Kandaki glikoz seviyesi 140 mg/dl üstündeyse 100 gram glikoz verilerek ikinci bir test yapılır.
Ben 25. haftamda 1 sabah doktorun yönlendirmesiyle kahvaltı etmeden (8 saatlik açlıkla) doktoruma gitmiştim. Önce açlık durumundaki kan ve idrar örneklerini aldılar. Sonra şekerli bir içecek (100mg) verdiler. Tadı fena değil, ancak gerçekten çok şekerli… Ardından 1., 2. ve 3. saatlerde kan şekerimi ölçtüler. Bu 3 saatlik süre boyunca kan şekerini yükseltecek fazla aktivite yapmadan, başkaca birşey yemeden ve içmeden oturup beklemek gerekiyor. Uyumak yasak 🙂 Ben doktor ofisine gelirken hazırlıklı olduğum için kitabımı getirmiştim. Yine de hamile kafasıyla aç aç beklemek ve çok şekerli bir sıvıyı sabah kahvaltıdan önce içmek rahatsız edici olabiliyor. Test bittikten sonra koşarak tuzlu birşeyler yedim ve bol bol su içerek kendime geldim. Bu testte iki ya da daha fazla kan değeri referans değerin üzerine çıkarsa hamilelik şekeri teşhis edilmiş oluyor. Sonuçta hamilelik şekeri çıkmadı.
Hamilelik şekeri, gebelik süresince devam edip, genellikle doğumla birlikte son bulmakta… Hamilelik şekeri teşhis edildiyse, doktorumuz hamilelik boyunca bizi gözlem altında tutar, kan şekerimizi kontrol altında tutmamız için belki bir endokrinolojist (iç salgı bezleriyle ilgilenen doktor) ya da bir diyetisyene yönlendirir. Hamilelik şekeri çıktıysa evde düzenli olarak şeker ölçümü yapmamız ve ölçüm sonuçlarını not almamız istenir. Eğer diyet ve egzersizle kan şekeri değerleri normale inmiyorsa doktor insülin de verebilir. Doğumun hemen sonrasında ve ardından 6 hafta sonra da şeker hastalığının devam edip etmediğini görmek için kan şekerimiz ölçülür.
Hamilelik Şekerinin Bebek ve Anneye Etkisi
Bebeğe Etkisi
Hamilelik şekeri her ne kadar bebek için riskler doğursa da, doktor yönlendirmesiyle hamilelik şekerinin doğru yöntemlerle kontrol edilmesi, getirdiği risklerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olur. Özellikle sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, yeterince dinlenme ile devam eden hamileliklerde hamilelik şekeri kontrol altına alınır, bebeğin bundan olumsuz etkilenmesi önlenir. Gebelik şekerinin kontrol altına alınmaması halinde bebeğimizde oluşabilecek bazı komplikasyonlar:
- Erken Doğum
Hamilelik şekeri kontrol altına alınmazsa, bebek erken doğabilir ve bu erken doğum henüz akciğerleri tam olarak gelişmemiş olan bebek için solunum problemlerini de beraberinde getirebilir. Bu durum genelde bebeğin kuvöze alınması ile sonuçlanır ve bebeğin solunumu düzene girince kuvözden çıkartılır. - Fazla Kilolu Bebek
Hamilelik şekeri süresince annenin kanını paylaşan bebek de bu şekere maruz kalmaktadır ve bunun sonucunda bebeğin kendi vücudunda bulunan pankreas da insülin yetiştirebilmek için ciddi bir çalışma içine girer. Ancak pankreasın bu fazla çalışması, bebeğin kilolu doğma riskini ortaya çıkarır. Hamilelik şekeri nedeniyle tosuncuk olarak doğan bir bebek hakkında Kocaman Bir Bebek başlıklı kısa bir blog yazısı yazmıştım. Elbette bebeğin fazla kilolu olduğu durumlarda, normal doğumun zor seyretmesi de mümkün… - Ani Kan Şekeri Düşüşü
Bebek anne karnındayken kanındaki şeker miktarı anneninkine bağlıdır ve vücut da bu şekere göre insülin üretir. Ancak bebek doğduktan sonra bu insülin miktarı onun kan şekerini aniden düşürebilir çünkü artık kendi kan dolaşımına sahiptir. Bu nedenle gebelik şekerimiz varsa ve doğumumuzu bizi her zaman takip eden doktordan başka bir doktor yapacaksa, doğum öncesi doktoru bilgilendirmek önemlidir. - Yenidoğan Sarılığı
Sarılık yeni doğan bebeklerde sık görülen bir rahatsızlıktır ve genelde kendi kendine geçer. Ancak hamilelik şekerine sahip olan annelerin bebekleri sarılık olma riskine biraz daha fazla sahiplerdir ve sarılığın geçmesi için çaba göstermek gerekebilir. - Şeker Hastalığı
Annesi hamilelik şekeri olan bebeklerde, ilerleyen yaşlarda obezite ve tip 2 şeker hastalığı geliştirme riski artar.
Anneye Etkisi
Hamilelik şekerinin anne için de ciddi sonuçları olabilir.
- Yüksek Kan Basıncı ve Gebelik Zehirlenmesi
Gebelik şekeri yüksek kan basıncı ve preeklampsi yani gebelik zehirlenmesi riskini artırır. Bu rahatsızlıkların her ikisi de dikkat edilmediği takdirde annenin ve bebeğin hayatının kaybedilmesine yol açan ciddi rahatsızlıklar… Hatırlarsanız Can’ın doğumundan 3 gün sonra ayaklarım ve bileklerimde aniden şişme olunca gebelik zehirlenmesinden endişelenmiş ve doktoru aramıştım. Doktor şişliklerin bacağın üst kısmına doğru çıkıp çıkmadığını sordu, ki, benim sadece ayaklarım ve bileklerim şişmisti. Bu nedenle ayaklarımı yukarıda tutarak dinlendirmemi ve durumu gözlemeye devam etmemi istedi. Gerçi gebelik zehirlenmesi geçirmedim ancak vücudumun farkına varmak ve doktorumla iletişimde olmak bence önemliydi.
- Şeker Hastalığı
Bir hamileliğimizde hamilelik şekeri tespit edildiyse sonraki hamileliklerimizde de gebelik şekeri tespit edilme olasılığı ve ilerleyen yaşta da yaşlılık şekeri (tip 2 diyabet hastalığı) tespit edilme olasılığı artar. Ancak hamilelik sırasında ve sonrasında beslenmemize dikkat ederek ve düzenli egzersiz yaparak bu riskleri azaltabiliriz.
Hamilelik Şekerinden Nasıl Korunuruz?
- Sağlıklı beslenme: Gebelik şekerinden korunmanın ilk yolu elbette doğru ve sağlıklı bir şekilde beslenmekten geçiyor. Sağlıklı beslenme derken, fiber (lif) açısından yüksek, şeker ve yağ açısından düşük ve işlenmemiş besinler almamız gerekiyor… Kısacası hamile olsak da olmasak da sağlıklı beslenme alışkanlıklarına devam…
-
Hamilelik Şekerinde Uzak Durulacak Gıdalar
Gebelik şekeri tespit edildiyse uzak durmamızda yarar olan bazı gıdalar var. Bunlar genellikle şeker oranı yüksek olan ya da vücutta kolayca şekere dönen gıdalar… Mesela: Hamur işleri, yağlı besinler, kuru yemişler, gazlı ve asitli içecekler, kuru üzüm, muz, mısır, beyaz ekmek, karpuz, bal, pirinç, patates, havuç…
-
Hamilelik Şekerinde Tavsiye Edilen Besinler
Çilek, armut, yoğurt, elma, portakal, bulgur, yumurta, süt, baklagiller (özellikle yeşil mercimek, kuru fasulye, barbunya) , et ürünleri (tavuk, balık ve etin fazla yağlı olmayanları)
-
- Düzenli egzersiz: Sağlıklı beslenmenin yanısıra normal hayatımızda düzenli olarak egzersiz yapıyor olmak hamileliğe normal bir kiloda girmemizi sağlar. Hamilelik düşündüğümüz noktada fazla kiloluysak bu kiloları verdikten sonra hamile kalmaya dikkat etmek faydalı olacaktır. Elbette hamilelik süresince bebeğin sağlıklı bir şekilde gelişmesi için belli ölçüde kilo alımı gereklidir, bu nedenle hamilelik sırasında kilo vermek önerilmez. Ancak riskli bir hamileliğimiz yoksa hamilelik süresince de doktumuzun önerdiği uygun egzersizleri (genelde yürümek, yüzmek gibi egzersizler önerirler) yapabiliriz.
- Gerekirse ilaç takviyesi: Doktor uygun görürse ilaçla tedavi yöntemi de (insülin) tercih edilebilir. Yine de pek çok uzman, bebeğin gelişimine herhangi bir etkiden kaçınabilmek için ilaçlar yerine sağlıklı beslenme ve egzersiz yöntemini tercih eder.
Hamilelik şekeri, kontrol altına alınmadığı durumda hem anne hem bebek için ciddi sağlık sorunları doğurabilmesine rağmen, güzel haber, doğru diyet, egzersiz ve gerekirse ilaçla gebelik şekerinin kontrol edilmesi mümkün. Kan şekeri çoğu zaman doğumdan hemen sonra normal seviyesine döner. Bu nedenle hamilelik şekeri teşhis edilecek ya da edildi diye korkmamıza gerek yok. Sadece bedenimizi iyi tanımamız, bedenimizdeki değişimlerin farkına varmamız, doğru beslenme ve egzersiz gibi sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanmamız ve bunları sürdürmemiz gerekiyor. Bugüne kadar bedenimize iyi bakmadıysak, hamileliğimizi bir milat olarak kabul edelim. Belki de hamileliğimiz sağlıklı yaşama adım atmak için iyi bir fırsattır. Ne dersiniz?
Kaynaklar:
Mayo Clinic
WebMD
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği
Dr. Ali Osman Koyuncuoğlu
Önemli notlar: Bu blogdaki yazılar bir anne olarak kişisel tecrübelerimden oluşmaktadır. Doktor veya tıbbi ehliyete sahip bir kişinin tavsiyesi niteliğinde değildir. Lütfen sağlık konularında karar vermeden önce araştırmalarınızı yapın, sağduyunuzu dinleyin ve doktorunuza danışın.
