Emzirmeyi Bırakma Yöntemleri

Anne sütünden kesme ya da emzirmeyi bırakma annelerin kafasını meşgul konulardan biri. Ne zaman ve nasıl yapılacağı konusunda değişik görüşler var. Anne emzirmek, çocuk da emmek istediği sürece bu süreç keyifle devam ediyor. Ne zaman ki anne bir sebeple emzirmeyi kesmek ister de çocuk bırakmaya hazır değilse ya da çocuk bırakmaya hazır olup, anne paylaştıkları bu özel anları devam ettirmek istiyorsa işte o zaman sıkıntı yaşanıyor.

Siz de emzirmeyi bırakmayı düşünenlerden misiniz? Belki denediniz ve başarılı olamadınız ya da ileride bırakmak üzere şimdiden bazı taktikler edinmek istiyorsunuz. İnternetten ya da çevrenizden değişik sütten kesme yöntemleri duymuş olabilirsiniz. Memenin ucuna sirke, salça, sarmısak sürmek ya da yara bandı yapıştırıp, memelerin yara olduğunu söylemek gibi… Bu tür yöntemler anneler arasında efsane gibi anlatılıyor. Ama ne derece doğru oldukları tartışılır…

Bu yazıma emzirmeyi ne zaman bırakMAmak gerektiği ile başlayacağım. Çünkü pek çok yerde ne zaman ve nasıl bırakılacağı konusunda fikirler verilirken bu konu genellikle atlanıyor. Sonra emzirmeyi bırakmaya hazır olan bir bebeğin verdiği sinyalleri anlatacağım. Ardından emzirmeyi bırakmak için doğru zamanın ne olduğunu söyleyecek ve emzirmeyi doğru bırakma yöntemlerinden bahsedeceğim.

Emzirmeyi ne zaman bırakMAmalı?

1. 6 aydan önce: Amerikan Pediatri Akademisi ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kurumlar 6 aydan küçük çocukların uygun gelişimi ve sağlığı açısından sadece ve sadece anne sütüyle beslenmesini, su bile verilmemesini öneriyor. Amerikan Pediatri Akademisi 6 ay – 1 yaş aralığında emzirmenin devam etmesini ve bu süreçte bebeğin yavaş yavaş katı gıdalara alıştırılmasını ve 1 yaşından sonra anne ve bebeğin ortak isteğiyle emzirmenin sona erdirilebileceğini söylüyor. Dünya Sağlık Örgütü bu süreyi 2 yaşına kadar verip, bundan sonra da anne ve bebeğin isteğiyle devam edebileceğini belirtiyor. Ben de anne ve bebek istediği sürece emzirmenin devam edebileceği taraftarıyım. Ancak 6 aydan önce mümkünse bırakılmamalı diyorum. Annelerin anne sütünün besleyiciliğine güvenmeleri gerekiyor. 6 aydan önce anne sütünün bırakıldığı durumlar genellikle çocuğun doymadığı algısından kaynaklanıyor. Oysa sorunun kökenine inildiğinde çocuğun doymamasından çok emzirme süreciyle ilgili bazı sıkıntıların olduğu, annenin bunları nasıl çözeceğini bilemediği, çevreden çocuğun doymadığı yönünde baskılar geldiği ya da annenin çeşitli sebeplerle emzirmeyi tercih etmediği anlaşılıyor. Anneler emzirme konusuna bilinçli yaklaşırsa, takıldıkları noktalarda uzmanlardan destek alırsa ve çevreden gelen yorumlara kulak asmazsa sadece emzirerek kolayca 6 aya ulaşılabilir. Kısacası 6 aydan önce emzirme bırakılmamalı.
2. Çocuğun hayatında büyük değişiklikler varsa: Çocuğun hayatında taşınma, yuva ya da bakıcı değiştirme, diş çıkarma gibi büyük değişiklikler söz konusu olduğunda, herşey yoluna girene kadar düzenini değiştirmemek daha doğrudur.
3. Anne rahatsız olduğunda: Yaygın kanının aksine grip gibi basit rahatsızlıklar bebeğinizi emzirmenizi engellemez. Aksine anne sütünden bebeğe antikorlar geçmesine yardımcı olacağı için bebeğiniz gribe karşı daha dirençli olacaktır. Elbette grip olduğunuzda bebeğinizin yüzüne karşı hapşırıp, öksürmemelisiniz ve emzirmeye başlamadan önce ellerinizi yüzünüzü güzelce yıkamalısınız. Kendinizi çok rahatsız hissederseniz sütünüzü sağıp, biberona doldurarak baba ya da başka biri tarafından bebeğe verilmesini sağlayabilisiniz. Eğer hastalığınız ilaç kullanmanızı gerektiriyorsa ve ilacın çocuğa zararlı olduğu doktorunuz tarafından söylenmişse bu durumda olabilir.
4. Anne hamile olduğunda: Anne bir çocuğunu emzirirken ikinciye hamile kaldığında genellikle karnındaki çocuğun gelişiminin etkileneceği düşüncesiyle ya da hamilelikte yaşadığı sıkıntılardan dolayı emzirmeyi bırakmak isteyebilir. Burada belirtmek istediğim konu hamile kalmanın emzirmeyi engellemediğidir. Hamilelik döneminde ve sonrasında emzirmenin yeni doğacak/doğmuş bebeğin gelişimini etkilediğine ya da besinini azalttığına dair bilimsel bir kanaat bulunmamaktadır. Pek çok anne hamilelik döneminde ilk çocuğunu emzirmeye devam etmekte ve sonrasında her ikisini de beraber emzirebilmektedir. (Tandem nursing) Süt üretimi çocuklar emdikçe devam eder ve her iki çocuğa da yetecek kadar besin vardır. İkiz ve üçüz çocukları aynı anda emziren anneleri düşünün. Bu nedenle eğer hamile kaldığınızda ve ikinci bebeğiniz doğduğunda ilk çocuğunuzu emzirmeye devam etmek istiyorsanız edebilirsiniz. Ancak hamileliğinizde zorlanıyorsanız ve bırakmak istiyorsanız da bunda yanlış olan birşey yoktur.

Emzirmeyi bırakmak için doğru zaman nedir?

Tüm dünyada ve ülkemizde uzmanlar tarafından tavsiye edildiği üzere, emzirmeyi en az 6 ay boyunca sürdürmeyi hedeflemeliyiz. 6 aydan sonra katı gıdalara başlanabilir. Emzirme katı gıdalarla beraber devam ettirilebilir. Emzirmeyi ne zaman bırakacağınız tamamen sizin ve çocuğunuzun ortak kararı olmalı. Çocukların çoğu maksimum 3-4 yaş aralığında emzirmeyi kendiliğinden bırakır. İkiniz de istediği sürece emzirmeye devam edin, “Bu çocuk çok büyümüş, hala emziriyor musun?” şeklindeki yorumlara kulak asmayın.

Emzirmeyi bırakmaya hazır olan bebekler bazı belirtiler gösterir:

1. Besinlerinin büyük çoğunluğunu katı gıdalardan almaya başlamıştır.
2. Sıvıları kulplu bebek bardağından ya da normal bardaktan içmeye alışmıştır.
3. Yemek yediğinizde size ilgiyle bakar, yemeklerinize uzanmaya ve sizi taklit etmeye çalışır.
4. Desteksiz olarak oturabilir ve başını dik tutabilir. El-göz ve ağız koordinasyonları gelişmiştir. Yani yemeği görüp, kendi başına eline alıp, ağzına götürebilir ve yutabilir.
5. Ama en önemlisi emzirmeyi daha az talep eder ya da hiç talep etmemeye başlar.

1. 2. 3. ve 4. maddelerde yazan özellikleri gösteren bebekler hala anneyi emmek isteyebilirler. Emzirmeyi bırakacak bir bebek mutlaka ikame bir besin almalıdır. Bu da yaşına göre ya devam sütü ya da devam sütü + katı gıdalar olabilir. Bebeğin katı gıdaları alabilmesi için 4. maddede verdiğim fiziksel gereklilikleri tamamlaması gerekir. Ancak emzirmeyi bırakmaya hazır olan bebeklerde gözlenen en önemli özellik 5. maddede belirttiğim üzere, emzirmeyi eskiye oranla çok daha az talep etmesi ya da hiç talep etmemesidir.

Emzirmeyi doğru bırakma yöntemi nedir?

Emzirmeyi tiksindirerek ya da korkutarak kısacası şok yöntemlerle bırakmayı doğru bulmuyorum. Çünkü emzirmek bebeğin özellikle hayatının başlangıcındaki ana besin kaynağı ve anne/bebek arasında özel bir bağ kurulmasına yardımcı olan duygusal bir süreçtir… Emzirmeyi bırakma zamanı geldiğinde şok yöntemler uygulamak yerine zaman içerisinde azaltarak bıraktırmak daha uygun geliyor. Uzmanlar da bu şekilde öneriyor. Peki emzirmeyi azaltarak sonlandırma işlemi nasıl yapılmalı?

1. Süreci bil: Öncelikle emzirmeyi azaltarak bırakma işinin uzun sürebileceğini kabul etmek gerek. Çocuğun yaşına ve emzirmeye bağlılığına göre kimi çocuklarda bu süreç birkaç hafta alırken, kimi çocuklarda aylar alabilir. Bu süreçte sabırlı olmak, umutsuzluğa kapılmamak şart. Genel olarak bebeğin hayatında önemli bir rol oynayan emzirme işini bıraktığınız için bebeğiniz her zamankinden daha hassas ve huysuz olabilir. Çok ağlayabilir ve bu durum sizi üzüp, emzirmeyi bırakmayı zorlaştırabilir. Bu nedenle onu bol bol kucaklamaya, sırtını sıvazlamaya, ona sarılmaya, onu öpmeye özen gösterin.
2. Sayısını azalt: Bebekler hayatlarının ilk 6. ayı boyunca anne sütüyle beslendiklerinden bütün gıdalarını anne sütünden alırlar. 6 ay civarında katı gıdaya geçtikleri zaman başlangıçta anne sütü hala en büyük gıda kaynağıdır. Ek gıdalar sadece katı gıdayla beslenmeye alıştırmak amacıyla verilir. Zaman içinde yavaş yavaş bebek besinlerinin büyük çoğunluğunu katı gıdalardan almaya başlar. Böylece anne sütüyle beslenmekten uzaklaşılır ve katı gıdaya dönüşüm sağlanır. 6. aydan sonra yavaş yavaş gece beslenmeleri bırakılabilir. Hele ki bebek geceleri kalkmadan uyumaya başlamışsa bunu gece emzirmelerini bırakmak için bir fırsat olarak değerlendirebilirsiniz. Gece beslenmeleri bırakılınca annenin süt üretimi de azalmaya başlayacaktır. Sonra gün ortasındaki uykulara dalarken emme alışkanlığı varsa bu da bırakılabilir. Çünkü gün içinde bebeğin dikkatini emzirme işleminden uzaklaştıracak alternatif meşgaleler ve beslenme biçimleri bulmak daha kolaydır. Kimi bebekler gece uykularından önceki son beslenmenin emzirme şeklinde olmasına alışmış olabilirler. O zaman bu seansla azaltma işlemine başlamamak gerekir. Kısacası bebeğinizin gün içindeki emme sayısına ve hangi emzirme seansına daha bağlı olduğunu dikkate alarak, en önemsiz seanslardan başlayarak, emzirme seanslarının sayısını birer birer azaltabilirsiniz.
3. Süresini azalt: Emzirme seanslarının sayısını azaltırken, süresini azaltmak bir çözüm olabilir. Normalde 10 dakika emziriyorsanız, önce 7, sonra 5, sonra da 3 dakikaya indirip, en sonunda da toptan kaldırabilirsiniz.
4. Teklif etme, geri de çevirme: Bir diğer yöntem de “Teklif etme, ama geri de çevirme” (never offer, never refuse) yöntemidir. Bir başka deyişle anne sütünü kesmeye karar verdikten sonra, normal emme zamanı geldiğinde bebeğe emmeyi hatırlatmamak, ama emme isteği ondan geldiğinde de geri çevirmemektir. Bu yöntem özellikle katı gıdaya geçmiş, kendi başına yemeyi seven büyük çocuklarda başarılı olur.
5. Dikkat dağıtıcılar bul: Anne sütünü bıraktırma sürecinde en çok efor sarfedeceğiniz konulardan biri de bebeğin dikkatini emzirme işleminden uzaklaştıracak dikkat dağıtıcılar bulmaktır. Bebeğin dikkatini çekecek, onu oyalayacak ve emzirme seansını unutturacak aktiviteler her bebekte farklı olmakla beraber bazı önerilerim şöyle: Çocuğunuz yeterince büyükse onunla beraber alışverişe çıkarak kullanmaktan hoşlanacağı bir biberon ya da bardak almakla işe başlayabilirsiniz. Bebeğiniz emerek uyumaya alışmışsa, akşam yemeğini besleyici bir şekilde yedirdikten sonra emzirme zamanı geldiğinde kitap okumak, sakin bir oyun oynamak, ninni söylemek, masal anlatmak uygulanabilir. Eğer bebeğinizi hep belli bir koltuğun üzerinde ve belli bir şekilde oturarak emziriyorsanız, o koltuğa aynı şekilde oturmamaya gayret etmek faydalı olabilir. Gece emmek maksadıyla uyanırsa onu sırtını sıvazlayarak, ya da sevgi sözcükleriyle onu teselli etmek (Emmek istediğini biliyorum canım. Ama şimdi baba uyuyor, anne uyuyor, memeler de uyuyor. Haydi sen de uyu…) ve ona bir uyku arkadaşı edindirmek faydalı olabilir. Elbette bazı bebekleri sadece bunlar tatmin etmeyebilir. Bu nedenle son çare olarak yaşına göre biberon ya da bardak ile devam sütü, inek sütü ya da keçi sütü verilebilir. Son çare diyorum, çünkü, gece yatmadan önce karnının çok dolu olması ve gece beslenmeleri uyku kalitesini bozan alışkanlıklardır. Bunlara mümkünse hiç başvurulmamalıdır.
6. Anne sütü yerine ikame yap: Emzirmeyi bırakmayı düşündüğünüz anda bebeğiniz 1 yaşından küçükse inek sütü önerilmemektedir. Bunun yerine çeşitli vitamin ve minerallerle zenginleştirilmiş devam sütü vermek ve bebeğiniz 6 aydan büyükse devam sütünü de katı gıdalarla desteklemek daha uygundur. 1 yaşından büyük ve besininin çoğunu katı gıdalardan alan çocuklar için sıvı vermek gerektiğinde su, inek sütü, keçi sütü ya da taze sıkılmış meyve suyu verilebilir. Hazır meyve suları ya da çay tercih edilmemelidir.
7. Sıvıların veriliş şekline dikkat et: Bebeğe verilecek sıvılar bebeğin yaşına göre biberon, iki tarafında kulpu olan bebek bardağı ya da normal bardakla verilebilir. Biberonun tercih edilmesi durumunda biberonun ağzının akış hızının anne sütünün akış hızıyla aynı olmasına, yani bebeğin alıştığı düzenin en azından başlangıçta değişmemesinde fayda vardır. Örneğin yavaş akıtan uçlu biberonla başlanıp, zaman içinde hızlı akıtan uçlu biberona geçilebilir. Çocuğun yaşı büyükse biberon ve bebek bardağı atlanarak direkt normal bardakla verilebilir.
8. Katı gıdalara doğru yaklaş: Bebeğinizi emzirmeyi bıraktığınız dönem, onun katı gıdalara alışmaya başladığı dönem olabilir. Bu dönemde biz annelerin en büyük telaşı bebeğin doymayacağını düşünerek onu yepyeni gıdalarla hızla tanıştırmaktır. Anne sütünü bırakmak bebek için bir stres kaynağı olurken, hiç tanımadığı,tatları ve dokuları çok farklı olan katı gıdalarla tanışmak da ayrı bir stres olabilir. Katı gıdalarla arası hoş olmayabilir. Kendinizi kaşık elinizde, bebeğin ağzına püreyi tıkmaya çalışırken türlü şekle girmiş bir halde bulabilirsiniz. Emzirmeyi bıraktığınız ve çocuğunuz katı gıdalara henüz alışamadığı için kendinizi açmaz içinde hissedebilirsiniz. Bunu engellemenin iki yolu vardır. Birincisi emzirmeyi bırakmakla katı gıdalara alışmayı aynı döneme denk getirmeyebilirsiniz. Bebeğinizin katı gıdalara iyice alıştığına kanaat ettikten sonra emzirmeyi bırakabilirsiniz. İkincisi, emzirmeyi hemen bırakmakta kararlıysanız, bebeğin katı gıdaları kendi başına tanımasına izin verin. İngilizce’de “baby led weaning” denilen, bebeğin kendi başına anne sütünü bırakarak katı gıdaya geçmesi sürecini uygulayabilirsiniz. Baby lead weaning – bebek tarafından yönlendirilen katı gıdaya geçiş ayrı bir yazı konusu olduğundan burada uzun uzun değinmeyeceğim. Bu konuda blogumdaki katı gıdaya geçiş (baby led weaning) etiketli yazılarımı okuyabilirsiniz.
9. Kendin için hızlı bırakma: Aktif olarak emziren bir anneyseniz emzirmeyi birden bıraktığınız takdirde memelerin aşırı dolduğunu, şiştiğini ve size rahatsızlık verdiğini fark edebilirsiniz. Bu durum emzirmeyi çok hızlı bıraktığınızın habercisidir. Yavaş bırakma yöntemini tercih etmeniz bu yüzden de önemlidir. Yavaş yavaş azaltma durumunda süt üretimi de yavaşlayacağından bu tarz sıkıntılar yaşanmayacaktır.

Anne sütünün mucizevi özelliklerini ve faydalarını hepimiz biliyoruz. Bu nedenle emzirme konusunda kendimizi bilgilendirip, zorlandığımız konularda yardım alıyor ve ilk 6 ay sadece anne sütüyle çocuğumuzu beslemeye gayret ediyoruz.

Ancak belli bir dönemde çocuğunuzun anne sütünü bırakmasının mutlaka gündeme geleceği açık. Eğer anne ve çocuk aynı anda emmeyi bırakmak istiyorsa annenin işi daha kolay. Sorun zamanlamalar uymadığında başlıyor. Emzirme sürecinin mümkün olduğunca sıkıntısız tamamlanması ve emzirmenin güzel duygularla hatırlanması için yapabileceğimiz pek çok taktiği bu yazımda ele aldım. Umarım bu taktikler sizin de emzirmeyi bırakma sürecinizde işinize yarar. Eğer anne sütünden bebeği kesmek için başka yöntemler biliyorsanız lütfen paylaşın.

Sağlıcakla kalın,