Çocuğum Yeterince Gelişiyor mu?

“Çocuğumun boyu şu, kilosu bu, çocuğum sizce normal mi?”

“2 aylık bebeğimi anne sütüyle besliyorum, doymuyor gibi, kilosu da az, devam sütü versem mi?”

“Çocuğum arkadaşımın çocuğundan daha zayıf, ne yapmalıyım? Çocuğum yoksa yeterince gelişemiyor mu?”

“Komşularım bebeğimin baş çevresi büyük diyorlar, doktor normal dedi ama yine de endişeleniyorum.”

şeklinde sorular bana sıklıkla geliyor. Bebeklerin ve çocukların boy/kilo/baş çevresi gibi fiziksel gelişimi konusunda aileler sürekli endişe içinde. Çocuk büyütürken, özellikle de ilk çocuğunuzsa, kafanızda oluşan sorulara çeşitli kaynaklardan yanıt bulmaya çalışıyorsunuz. Çocuk gelişimiyle ilgili konularda danışacağınız birincil kaynağın doktorunuz olduğunu sıklıkla söylüyorum. Ancak aileler şu veya bu sebeple bazı sorularına doktordan yanıt alamıyorlar, sormaya utanıyorlar ya da doktorlarına her zaman ulaşamıyorlar. Bu durumda farklı kaynaklara yöneliyorlar. Bu kaynakların her zaman sağlıklı kaynaklar olduğunu söylemek zor. Annelerin bilimsel bilgiye nasıl ulaşacağı konusunda daha önce yazmıştım. Çocuk gelişimi konusunda öğrendiğiniz bilgilerin doğru bilgi olduğundan emin olmak istiyorsanız o yazımı okuyabilirsiniz.

Bu yazımda çocukların boy/kilo/baş çevresi gibi fiziksel gelişimi konusuna ebeveynlerin nasıl yaklaşması, bu ölçüleri nasıl değerlendirmesi gerektiğini yazacağım. Fiziksel gelişim konusunda doğru bilinen pek çok yanlış var. Kısacası bu yazım, fiziksel gelişim konusunda annelerin zihnini rahatlatacak diye umuyorum.

1. Her çocuk farklı gelişir: Bu cümleyi mümkünse bir çerçeve yaptırarak evinizde görünür bir yere asın ve sıkça kendinize hatırlatın. Ülkemizde çocuk büyütürken maalesef anlamsız bir rekabet ortamı var. Çocuğumuzun boy/kilo gibi fiziksel özelliklerini akranlarıyla kıyaslama ihtiyacı hissediyoruz. Ya da siz kıyaslama yapmasanız bile, bulunduğunuz sosyal ortamlarda ya da aile ortamında kendinizi birden boy/kilo yarışının içinde buluyorsunuz. “Bu çocuk çok zayıf, kilosu çok az, yeterince beslemiyor musun? Sanki kafası biraz büyük duruyor…” gibi cümlelere maruz kalıyorsunuz. Hatta iş annelik yeteneğinizin sorgulanmasına, sizin başarısız bir anne olduğunuzun ima edilmesine kadar varıyor. “Her çocuk farklı gelişir.” sözünü daima hatırlayın ve sizi yarış ortamına sokmaya çalışanlara da hatırlatın. “Arkadaşımın çocuğu kızımdan 2 kilo fazla!”, “Kaynım uzun boylu bebeğiyle nispet yapıyor!” diyerek kendinizi için için tüketmeyin.
2. Noktaya değil, trende bakın: Çocuğun gelişimine nokta olarak değil, trend olarak bakmakta fayda var. Bunun anlamı, özellikle bebeklerde bir rutin doktor muayenesinde çocuğunuzun boyu yaşıtlarının ortalamasına göre az çıkarken, bir sonraki muayenede fazla çıkabilir. 1 yaşın altındaki bebekler çok hızlı büyürler. Bu nedenle bir muayenede bebeğinizin kilosu ortalamalara göre biraz düşük çıktı diye hemen endişelere kapılıp, çocuğu vitaminlere, ilaçlara, ek mamalara, içine bisküvi atılmış sütlere boğmayın.
3. Anne sütü: Sadece anne sütüyle beslenen bebekler, sadece devam sütüyle beslenen bebeklere göre daha zayıf görünebilirler. Yapılan bir araştırmaya(1) göre anne sütüyle beslenen bebekler yaşamlarının ilk yılında devam sütüyle beslenen bebeklere göre daha az kiloludur. Devam sütüyle beslenen bebekler 3-12 ay aralığında anne sütüyle beslenen bebeklere göre daha hızlı kilo alırlar. Ancak bu, anne sütüyle beslenen bebeklerin yeterince gelişmediği anlamına gelmez. Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Pediatri Akademisi ve daha pek çok sağlık otoritesi bebeklerin yaşamlarının ilk 6 ayında sadece ve sadece anne sütüyle beslenmesinin gelişimleri için en doğru tercih olduğunu vurgulamaktadır. Anne sütüyle beslenen bebekleri daha zayıf olmalarının bir sebebi, annesini emen bebeklerin doyunca memeyi bırakması, oysa devam sütüyle beslenen bebeklerin biberonu bitirmedikçe doymadığının düşünülmesi ve böylece gereğinden fazla beslenmeleri olabilir. Ayrıca devam sütünün bileşimi anne sütünün bileşiminden farklıdır. Devam sütünün içindeki maddeler bebekleri ihtiyacı olandan daha şişman yapabilir. Şişman olmak sağlık göstergesi değildir.
4. Kalıtımsal özellikleri dikkate alın: Boy gibi fiziksel özellikler bir ölçüde kalıtımsaldır. Anne ve baba kısa boyluysa çocuğun da minyon olması normaldir. 1,50’lik anne ve 1,60’lık babadan 2 metrelik basketbolcu çocuk beklemek istatistiki olarak düşük bir olasılıktır. Ailesel özelliklerinizin farkında olun.
5. Kavramları karıştırmayın: Doktorlar çocukların boy/kilosunu takip ederken persentil tablosundan faydalanırlar. Persentil tablosunda istatistiki normal dağılım görülür. Bunun anlamı, belli bir yaştaki çocukları temsil ettiğine inanılan bir grup çocuğun boy/kilo/baş çevresi gibi özellikleri ölçülür. Bunlardan görsel bir grafik hazırlanır. Bu grafiğin görünüşü bir çan eğrisi şeklindedir. Buna “istatistiki normal dağılım” denir. Doktorunuz normal dağılımdan bahsederken bu çan eğrisinden bahsetmektedir. Normal dağılım demek, çocuğunuzun NORMAL ya da ANORMAL olması demek değildir. Kavramları karıştırmayın.
6. Ufak çocukların odağı farklıdır: Çocuklar özellikle emeklemeye ve yürümeye başlayınca fazlasıyla enerji harcarlar. Bir yaşını aştıkları dönemde de yemekle alakaları fazla yoktur. Bütün ilgileri oynamak, çevrelerini ve hayatı keşfetmek üzerinedir. Büyüme atağı dediğimiz dönemlerde boyları hızla artar, kiloları aynı hızda artmaz ve gözünüze zayıfça görünürler. Bunlar çok normaldir. Çocuğum çok zayıf, yoksa gelişmiyor mu? diye kendinizi mahfetmeyin, elde mama kaşığıyla çocuğunuzun peşinden koşmayın.
7. Gelişim sadece rakam değildir: Çocuklarda gelişimin göstergesi sadece rakamlar değildir. Mesela bebekler aylar geçtikçe düzenli olarak kilo alıyorsa; çişini ve kakasını yeterince yapıyorsa; canlı, neşeli ve oyuncuysa; gelişim milatlarını gerçekleştiriyorsa genel olarak sağlıklı bir çocuktur. Biraz kısa boylu ya da zayıf olması sağlıksız olduğu anlamına gelmez. Çocuğunuzun ay ay gelişimi ve gelişim milatlarını Aylık Bebek Gelişimi yazı serimden takip edebilirsiniz.
8. Prematüre bebekler: Çocuğunuz prematüre olarak dünyaya gelmişse fiziksel gelişim rakamları farklı takip edilir. İnternette bulduğunuz boy/kilo/baş çevresi tablolarının çoğu full term (40 haftayı doldurarak) dünyaya gelen bebekler içindir. Prematüre bebekler gelişim açısından önce anne karnında eksik kalan haftalarını dış dünyada tamamlar ve zaman içerisinde full term (zamanında) doğan bebeklere yetişirler. Bu nedenle prematüre bebeklerin gelişimi düzeltilmiş yaşla takip edilir. Bu konuda detaylı bilgiyi Prematüre Bebeklerin Gelişimi yazımdan ve Çocuğumun Gelişiminden Endişeleniyorum yazımdan okuyabilirsiniz.
9. Endişelenmeden takip edin: Her rutin muayenede çocuğunuzun boy, kilo, baş çevresi gibi ölçülerini bir kenara not edin. Büyüme ile ilgili konularda aklınıza takılan konuları mutlaka doktorunuza danışın. Bir doktorun söyledikleri tatmin etmezse bir doktorun daha görüşünü alın. Ancak ikinci doktor da herşeyin yolunda olduğunu söylüyorsa zihninizi rahatlatın. Endişeyle, çocuk büyütmeyin.

Hepinizi kucaklıyorum,

Tanla