Güzel bir haftadan merhaba sevgili okuyucularım. Bu hafta sizlere yetişkin olarak bizlerin bile kabullenmekte zorluk yaşadığımız bir konudan bahsetmek istiyorum; ölüm ve ölüm hakkında konuşmak. Bu yazımda çocukların ölüm ile ilgili soruları ne olabilir, çocuğa ölüm nasıl anlatılır konularını ele alacağım.
Doğadaki rutin düzenin bir parçası olan ölüm, söz konusu bir insan olduğunda kabullenmesi zor süreçler barındırır. Özellikle kayıp bir yakına aitse çocuklara bunu anlatmak ve sordukları sorular karşısında gelişimlerine uygun cevaplar verebilmek büyük önem taşır.
ÇOCUKLARIN ÖLÜM İLE İLGİLİ SORULARI
Ölüm, sadece bizlerin değil çocukların da zaman zaman üzerinde düşündükleri ve bizlere bu konuda soru sordukları bir konudur.Çocuğunuz bazen duyduğu ya da gördüğü bazı olaylardan etkilenerek size ne zaman öleceğinizi sorabilir. Çocukların sordukları sorular tesadüfi değildir. Bu nedenle konuyu geçiştirmek veya cevapsız bırakmak aklında başka soruların oluşmasına neden olur.
Çocuklar ölüm ile ilgili;
1. Sen ne zaman öleceksin?
2. İnsanlar neden ölür?
3. Ölünce birbiririmizi nasıl göreceğiz?
4. Ölmenden korkuyorum, sen ölürsen bana ne olacak?
5. Herkes ölür mü? gibi sorular sorabilirler.
Çocuklar dünyayı sorular ve sorularına aldıkları cevaplar ile anlamlandırırlar. Bu nedenle özellikle böyle hassas konularda onlara verdiğimiz cevaplar çok önemlidir. Her konuda olduğu gibi bu konuda da çocuklara gelişimsel dönemlerine uygun ve anlayabilecekleri cevaplar vermek gerekir.
ÇOCUĞA ÖLÜM NASIL ANLATILIR?
Öncelikle çocuğunuzun bu konuda bir merakı yoksa ve size soru sormuyorsa bu konudan bahsetmeniz gerekmez. Aynı şey “ben nasıl dünyaya geldim” konusu için de geçerlidir. Çocuğun bu konuda bir merakı yok ise özellikle bu konudan bahsetmenize gerek yoktur. Çocuklar olaylar karşısında nasıl tepki vereceklerini biz yetişkinlerden öğrenirler. Bir yakınızı kaybettiyseniz çocuğunuz yaşadığınız yas sürecini gözlemleyecektir. Böyle durumlarda onu süreçten dışlamanız gerekmez. Neden üzgün olduğunuzu, neden ağladığınızı ona gelişimine uygun bir dille anlatabilirsiniz. Çocuğa ölüm ile ilgili bir konuşma yapılacaksa veya çocuk bir yakınını kaybettiyse;
1. Belirsiz İfadelerden Kaçının!
Baban artık uzaklara gitti, cennette bizi bekliyor olacak, öteki dünyada onunla yine bir arada olacağız gibi bizim için bir şeyler ifade eden kalıplar çocuk için belirsizlik yaratacak bu da daha çok korkmasına yol açacaktır. Ayrıca bu tarz ifadeler çocuklar için gidenin birgün geri geleceği, onunla bir yerde karşılaşacağı gibi anlamlar içerdiğinden çocuk bir beklenti içine girebilir. Bunun yerine “Baban artık öldü, bizim yanımızda olamayacak ama biz onu sevmeye devam edeceğiz” diyerek ölen kişiyle ilgili anılar anlatılabilir.
2. Sorularına Dürüst Cevaplar Verin!
“Anne sen de ölecek misin, sen ölürsen bana ne olacak, ben ne zaman öleceğim?” gibi sorular 3-6 yaş çocukların özellikle bir kayıptan sonra sorabilecekleri sorulardır. Bu sorular geçiştirilmemeli ve dürüst cevaplar verilmelidir. Ben merkezci dönemde olan çocuk kendisine ne olacağını sorduğunda, “Sen zaten hep kendini düşünürsün.” gibi bir tepki ile eleştirilmemelidir. Bu sorular çocukların ölümü anlamlandırmaları için önemlidir. Bu sorular karşısında çocuğa güven verilmeli, çocuk rahatlatılmalıdır. “Ben seninle uzun yıllar geçirmeyi planlıyorum, senin yanındayım, birlikteyiz, güvendeyiz.” gibi olumlu ve destekleyici kalıplar kullanılmalıdır.
3. Çocuğu Yas Sürecine Dahil Edin!
Gözyaşlarınızı çocuktan saklamak, üzüntünüzü içinize atmak hem size hem de çocuğa bir fayda sağlamayacaktır. Daha da önemlisi çocuğun kafası karışacaktır. Duygularınızı çocuğunuzla paylaşabilir, “Üzgünüm çünkü babanı özlüyorum, ağlıyorum çünkü kendimi çaresiz hissediyorum.” gibi duygu içeren cümleler kurabilirsiniz. Yas süreci çocuğun da yaşaması gereken, tedavi edici bir süreçtir. Üzüntüyü bastırmak, ifade etmemek, kaçınmak ,üzerini örtmek yas sürecini hem uzatır hem de sağlıksız geçmesine neden olur.
4. Kitaplardan Faydalanın!
Özellikle bu konuda yazılmış olan kitaplar çocuğun hem sorularına cevap verecek, hem de sizi “yanlış bir şey yapma” duygusundan kurtaracaktır. Altta saydığım kitaplar çocuk istediği müddetçe tekrar tekrar okunabilir.
. Ördek Ölüm ve Lale (Wolf Erlbruch)
. Dedemin Adası (Benji Davies)
. Annem Her Yerde (Primm Van Hest)
. Elveda Bay Muffin (Ulf Nilsson)
. Ben’in Gemisi (Pieter Koolwijk)
