Çalışan Annelerle İlgili Yasal Düzenlemeler: Memurlar

Bu yazımda anne olan devlet memurların çalışma koşullarını düzenleyen kanunları vermeye çalıştım. Kanunlar sürekli değiştiği için hatalar/eksikler olabilir. Bu konuda daha güncel bir bilginiz varsa ya da atladığım önemli bir kanun olduğunu düşünüyorsanız, lütfen aşağıdaki yorum kısmına yazın. Anne olan işçilerin çalışma koşullarını düzenleyen kanunlar için bu yazıma bakabilirsiniz.

DEVLET MEMURLARINA DOĞUM SEBEBİYLE VERİLECEK İZİNLER İLE İLGİLİ TEBLİĞ

Doğum izni nedir? Ne zaman başlar ve biter?
Kadın memura; doğumdan önce sekiz, doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı hafta süreyle analık izni verilir. Çoğul gebelik durumunda, doğum öncesi sekiz haftalık analık izni süresine iki hafta eklenir. Ancak beklenen doğum tarihinden sekiz hafta öncesine kadar sağlık durumunun çalışmaya uygun olduğunu tabip raporuyla belgeleyen kadın memur, isteği hâlinde doğumdan önceki üç haftaya kadar kurumunda çalışabilir. Bu durumda, doğum öncesinde bu rapora dayanarak fiilen çalıştığı süreler doğum sonrası analık izni süresine eklenir. Doğumun erken gerçekleşmesi sebebiyle, doğum öncesi analık izninin kullanılamayan bölümü de doğum sonrası analık izni süresine ilave edilir. Doğumda veya doğum sonrasında analık izni kullanılırken annenin ölümü hâlinde, isteği üzerine memur olan babaya anne için öngörülen süre kadar izin verilir. [6111 sayılı kanun, madde 106]

Doğum izninin uygulanma şekline ait detaylar için Devlet Personel Başkanlığından Kamu Personeli Genel Tebliği‘ne başvurabilirsiniz.

Emzirme izni (süt izni) nasıl düzenlenmiştir?
Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde birbuçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır. [6111 sayılı kanun, madde 106]

Süt izninin, kadın memurun çocuğunu emzirmesi için günlük olarak kullandırılması gereken bir izin hakkı olması sebebiyle bu iznin birleştirilerek sonraki günlerde kullandırılmasına imkanbulunmamaktadır. [Devlet Personel Başkanlığından Kamu Personeli Genel Tebliği]

Doğum sonrası ücretsiz izin nedir? Ne zaman başlar ve biter?
1- Doğum yapan memura isteği üzerine oniki aya kadar verilen aylıksız izin hakkı yirmidört aya çıkarılmış ve eşi doğum yapan memura da isteği üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin hakkı tanınmıştır.
2- Doğum yapan memura verilecek aylıksız iznin başlangıç tarihi, doğum sonrası analık izninin (asgari 8, azami 13 hafta) bitimi; eşi doğum yapan memura verilecek aylıksız iznin başlangıç tarihi ise doğum tarihi olarak belirlenmiştir.[Devlet Personel Başkanlığından Kamu Personeli Genel Tebliği]

Doğum sonrası ücretsiz izninin uygulanma şekline ait detaylar için Devlet Personel Başkanlığından Kamu Personeli Genel Tebliği‘ne başvurabilirsiniz.

6111 SAYILI KANUNDA HAMİLELİK, DOĞUM ve EVLAT EDİNMEYLE İLGİLİ DÜZENLEMELER

Eşinin doğum yapması durumunda memura babalık izni var mı?
Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni…verilir. [6111 sayılı kanun, madde 106]

Hamile memurlara gece vardiyası verilebilir mi?
Kadın memurlara; tabip raporunda belirtilmesi hâlinde hamileliğin yirmidördüncü haftasından önce ve her hâlde hamileliğin yirmidördüncü haftasından itibaren ve doğumdan sonraki bir yıl süreyle gece nöbeti ve gece vardiyası görevi verilemez. [6111 sayılı kanun, madde 105]

Evlat edinme ile ilgili bir izin var mı?
Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi hâlinde memur olan eşlerine, çocuğun ana ve babasının rızasının kesinleştiği tarihten veya vesayet dairelerinin izin verme tarihinden itibaren, istekleri üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin verilir. Evlat edinen her iki eşin memur olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine yirmidört aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini izleyen iki bölüm hâlinde eşlere kullandırılabilir.[6111 sayılı kanun, madde 108]

5510 SAYILI SİGORTA KANUNUNDA ANNELİKLE İLGİLİ DÜZENLEMELER

Sigortalıların annelik tanımı
Sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık hali kabul edilir. [5510 sayılı kanun, madde 15]

Sigortalı kadının annelik nedeniyle aldığı geçici iş görmezlik ödeneği nedir?
Sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilir. [5510 sayılı kanun, madde 16]

Sigortalı kadının annelik nedeniyle aldığı geçici iş görmezlik ödeneğinin kapsamı nedir?
Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla…
c- Sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için,
d- Sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için,
geçici iş göremezlik ödeneği verilir. [5510 sayılı kanun, madde 18, c ve d fıkraları]

Geçici iş görmezlik ödeneğinde değişiklik
5510 sayılı Kanunun 18 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan “sigortalı kadının isteği ve hekimin onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde,” ibaresi “sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde,” şeklinde değiştirilmiştir. [6111 sayılı kanun, madde 29]

Sigortalı kadının annelik nedeniyle aldığı geçici iş görmezlik ödeneğinin tutarı nedir?
… Analık hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; …doğumun olduğu tarihten… önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır. Bu surette bulunan günlük kazanç; iş göremezliğin başladığı veya gelirin bağlanacağı tarihten geriye doğru oniki ay ve daha öncesine ait ise güncelleme katsayısı ile güncellenerek hesaplanır. [5510 sayılı kanun, madde 17]

Sigortalı kadının emzirme ödeneği nedir?
Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, çocuğun yaşaması şartıyla doğumdan sonraki altı ay süresince her ay, doğum tarihinde geçerli olan asgarî ücretin üçte biri tutarında emzirme ödeneği verilir.Emzirme ödeneğine hak kazanan sigortalılardan 9 uncu maddeye göre sigortalılığı sona erenlerin, bu tarihten başlamak üzere üçyüz gün içinde çocukları doğarsa, sigortalı kadın veya karısı analık sigortası haklarından yararlanacak sigortalı erkek, doğum tarihinden önceki onbeş ay içinde en az üç ay prim ödenmiş olması şartıyla emzirme ödeneğinden yararlandırılır. [5510 sayılı kanun, madde 16]

Sigortalı kadına finansmanı sağlanan sağlık hizmetleri nelerdir?
c) Analık sebebiyle ayakta veya yatarak; hekim tarafından yapılacak muayene, hekimin göreceği lüzum üzerine teşhis için gereken klinik muayeneler, doğum, laboratuvar tetkik ve tahlilleri ile diğer tanı yöntemleri, konulan teşhise dayalı olarak yapılacak tıbbî müdahale ve tedaviler, hasta takibi, rahim tahliyesi, tıbbî sterilizasyon ve acil sağlık hizmetleri, ilgili kanunları gereğince sağlık meslek mensubu sayılanların hekimlerin kararı üzerine yapacakları tıbbî bakım ve tedavilerin finansmanı sağlanır.[5510 sayılı kanun, madde 63, c fıkrası]

f) Yukarıdaki c maddesi ve aşağıdaki çocuk sahibi olma konusundaki e) maddesi gereğince sağlanacak sağlık hizmetleriyle ilgili teşhis ve tedavileri için gerekli olabilecek kan ve kan ürünleri, kemik iliği, aşı, ilaç, ortez, protez, tıbbî araç ve gereç, kişi kullanımına mahsus tıbbî cihaz, tıbbî sarf, iyileştirici nitelikteki tıbbî sarf malzemelerinin sağlanması, takılması, garanti süresi sonrası bakımı, onarılması ve yenilenmesi hizmetlerinin finansmanı sağlanır.[5510 sayılı kanun, madde 63, f fıkrası]

Sigortalılara çocuk sahibi olmak için yardım ediliyor mu?
e) Evli olmakla birlikte çocuk sahibi olmayan genel sağlık sigortalısı kadın ise kendisinin, erkek ise karısının;

1) Yapılan tıbbî tedavileri sonrasında normal tıbbî yöntemlerle çocuk sahibi olamadığının ve ancak yardımcı üreme yöntemi ile çocuk sahibi olabileceğinin Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından tıbben mümkün görülmesi,
2) 23 yaşından büyük, 39 yaşından küçük olması,
3) Son üç yıl içinde diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamamış olduğunun Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından belgelenmesi,
4) Uygulamanın yapıldığı tıbbî merkezin Kurum ile sözleşme yapmış olması,
5) En az beş yıldır genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi olup, 900 gün genel sağlık sigortası prim gün sayısının olması,

şartlarının birlikte gerçekleşmesi halinde en fazla iki deneme ile sınırlı olmak üzere yardımcı üreme yöntemi tedavileri ile bir hastalığın tedavisinin başka tıbbî bir yöntemle mümkün olmaması ve Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları sağlık kurulları tarafından tıbben zorunlu görülmesi halinde yardımcı üreme yöntemi tedavilerinin finansmanı sağlanır. [5510 sayılı kanun, madde 63, e fıkrası]

DOĞUM BORÇLANMASI

Doğum Borçlanması Nedir?
Bilindiği gibi, çalışanların emeklilik hakkını kazanabilmeleri için üç temel koşul bulunmaktadır:
a- Sigortalılığın başlangıcından itibaren belli bir sürenin geçmesi (sigortalılık süresi),
b- Belli bir pirim ödeme gün sayısının tamamlanması (pirim gün şartı),
c- Belli bir yaş şartının tamamlanması (yaş şartı),
Bu koşullardan her üçü de gerçekleştiği takdirde kişi emeklilik hakkı kazanabilmekte, bu şartlardan birisi bile eksik olduğu takdirde ise, bu şartın gerçekleşmesi beklenmek zorunda kalınmaktadır. Bununla birlikte, geçmişte çeşitli nedenlerle pirim ödenmeden geçen belli sürelere ait primlerin sigortalı tarafından sonradan ödenmesi halinde sigortalıya belli avantajlar sağlanmaktadır. Bu şekilde geçmiş dönemdeki belli sürelere ilişkin olarak sonradan ödeme yapılmak suretiyle bu sürelerin sigortalılık kapsamına alınmasına “hizmet borçlanması” adı verilmektedir. (Sigortalıların Hizmet Borçlanması)

Doğum borçlanması da bir hizmet borçlanmasıdır.

Doğum Borçlanmasına Başvuru Şartları Nelerdir?
– Kadın sigortalıların doğum nedeniyle çalışamadıkları en fazla iki defa olmak üzere ikişer yıllık sürelerinin borçlandırılmasında sigortalının doğumdan önce 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında tescil edilmiş olması ve adına kısa ya da uzun vadeli sigorta kolları yönünden prim ödenmiş olması yeterli sayılacaktır.
– Doğumun çalıştığı işinden ayrıldıktan sonra 300 gün içinde gerçekleşmesi şartı aranmayacaktır.
– Doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalının işvereninden belge istenilmeksizin Kurum hizmet kayıtlarından tespiti yapılarak sonuçlandırılacaktır.
– Doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalıların doğum yaptığı tarihten sonra adına primi ödenmiş süreler borçlanma hesabında dikkate alınmayacak, doğum borçlanması yapılacak sürede çocuğun vefat etmesi halinde vefat tarihine kadar olan süreler borçlandırılacaktır.
– İlk doğumunu yaptıktan sonra iki yıl dolmadan ikinci doğumunu yapan kadın sigortalı, ilk doğumdan ikinci doğuma kadar geçen süre ile ikinci doğum için borçlanabileceği iki yıllık sürenin toplamı kadar geçen süreyi borçlanabilecektir. [Sosyal Güvenlik Kurumu 2010-106 sayılı Genelgesi]

Kimler Doğum Borçlanması Yapabilir?
2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı devam edenler ile hak sahipleri 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmü gereğince borçlanma yapabilecektir. Ancak, 2925 sayılı Kanuna tabi sigortalılığı devam edenlerin, 5510 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesi uyarınca Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında 506 sayılı Kanuna göre tescil edilmiş ve kısa ya da uzun vadeli sigorta kolları yönünden adına prim ödenmiş olması halinde kendileri veya hak sahipleri Kanunun 41 inci maddesinin ilgili bentleri kapsamında borçlanma yapabileceklerdir. [Sosyal Güvenlik Kurumu 2010-106 sayılı Genelgesi]

*********************************************
Kadın Memurlarla İlgili Yasal Düzenlemeleri İçeren Kaynaklar