Bu yazımda anne olan işçilerin çalışma koşullarını düzenleyen “4587 Sayılı İş Kanunu” ve “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin” önemli maddlerini vermeye çalıştım. Kanunlar sürekli değiştiği için hatalar/eksikler olabilir. Bu konuda daha güncel bir bilginiz varsa ya da atladığım önemli bir kanun olduğunu düşünüyorsanız, lütfen aşağıdaki yorum kısmına yazın. Anne olan memurların çalışma koşullarını düzenleyen kanunlar için bu yazıma bakabilirsiniz.
4587 SAYILI İŞ KANUNU
Doğum izni ve doğum sonrası ücretsiz izin nedir? Ne zaman başlar ve biter?
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 74]
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 74]
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. [4857 sayılı iş kanunu – madde 74]
4857 sayılı iş kanunu’nun 74 üncü maddesindeki hükme aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen işveren veya işveren vekiline beşyüz milyon lira para cezası verilir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 104]
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir. “Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.” [6111 sayılı kanun, madde 76]
Doğum izni yıllık izni etkiler mi?
Kadın işçilerin 4558 sayılı iş kanunu’nun 74 üncü maddesi gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılır. [4857 sayılı iş kanunu – madde 55]
Hamilelik boyunca muayene için izin alınabilir mi?
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 74]
Hamilelik boyunca yapılan iş hafifletilebilir mi?
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. [4857 sayılı iş kanunu – madde 74]
Emzirme izni nasıl düzenlenmiştir?
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. [4857 sayılı iş kanunu – madde 74]
Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler çalışma süresinden sayılır.[4857 sayılı iş kanunu – madde 66]
Hamilelik ve doğum nedeniyle iş akdi fesh edilebilir mi?
Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır….Cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek fesih için geçerli bir sebep oluşturmaz… [4857 sayılı iş kanunu – madde 18]
İşin hamilelik ve doğum nedeniyle feshinin istisnası
İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda….doğum ve gebelik hallerinde…işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı…74 üncü maddedeki (doğum izni) sürenin bitiminde başlar. [4857 sayılı iş kanunu – madde 25]
Yer ve su altında çalıştırma yasağı
Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. [4857 sayılı iş kanunu – madde 72]
4857 sayılı iş kanunu’nun 72 nci maddesi hükümlerine aykırı olarak bu maddede belirtilen yerlerde her yaştaki kadınları çalıştıran…işveren veya işveren vekiline beşyüz milyon lira para cezası verilir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 104]
Ağır ve tehlikeli işler
Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 85]
GEBE veya ÇOCUK EMZİREN KADINLAR İÇİN YÖNETMELİK
Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş) kurulması gerektiği Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. [4857 sayılı iş kanunu – madde 88]
Gebe veya çocuk emziren kadınlar için yönetmelik kadın işçilerin çalışma koşullarını düzenlemektedir. Yönetmelik uzun olduğu için tamamını buraya almadım. Sadece önemli maddeleri burada listeledim. Ancak dileyen okurlar sayfanın sonundaki linkten yönetmelik metnine ulaşabilirler.
Yönetmeliğin Önemli Maddeleri
İşin Niteliği – Madde 8 – İşveren, değerlendirme sonuçları, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi için bir güvenlik veya sağlık riskini veya işçinin gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya çıkardığında, ilgili işçinin çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, bu işçinin bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde, geçici olarak değiştirir.
Gece Vardiyası – Madde 9 – Emziren işçinin doğumu izleyen 6 ay boyunca gece çalıştırılması yasaktır.
Günlük Çalışma Saatleri – Madde 10 – Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
İşyerinde Kreş – Madde 15 – Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, bir yaşından küçük çocukların bırakılması ve bakılması ve emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, bu Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın işçilerin toplam sayısı dikkate alınır.
Emzirme Odası ve Kreşlerle İlgili Masraflar – Madde 24 – Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme ve benzeri giderlerinin tamamı işverenlerce karşılanır.
*****************************************************
Kadın İşçilerle İlgili Yasal Düzenlemeleri İçeren Kaynaklar
- 4857 sayılı İş Kanunu Kabul tarihi 22/05/2003, Resmi Gazete Tarihi 10/06/2003
- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik, Resmi Gazete Tarihi: 14/07/2004
- Doğum izni, doğum raporu ve süt izni
