Twitter takipçilerimden Hayriye’nin bebeğinin yemek alışkanlıkları konusunda bazı soruları vardı. Dünkü yazımda “16 aylık bebekler için örnek kahvaltı seçenekleri” ve “bebeklere kendi başına yeme alışkanlığı kazandırmak için yapılabilecekler” üzerinde durdum. Bugün Hayriye’nin sorusunun ikinci kısmı olan “yemeklerde seçicilik” konusuna eğileceğim. Yemeklerde seçiciliğin nedenleri ve bunu aşmak için uygulayabileceğiniz 20 adet strateji üzerinde duracağım. Önce Hayriye’nin sorusunda ilgili kısmı hatırlatayım:
[important]İncilal akşam yemeklerinde de makarna yiyor sadece. Normal yemek, tavuk, kıyma, balık yemiyor hiç. Hiçbir türlü yemiyor (çorbada vs de falan). Yediği yiyecekler beyaz peynir, yoğurt, meyve, makarna, çok nadir de olsa çorba. Geçenlerde de zorla brokoli verdim. Bu kadar. Canım çok sıkılıyor bu konuda benim. Bazı sabahlar elle yediği kahvaltı ve makarna dışında yemeklerini hep biz besliyoruz. [/important]
Bebeklerde Yemek Seçme
Ahhh! Yemeklerde seçicilik. Oğlum Can sayesinde bu aralar en sevdiğim konu bu 🙂 Bir-üç yaş aralığında olup da yemeklerinde seçici olmayan bebek var mı acaba? Bu yaşlarda çocuğu olan her arkadaşım yemeklerde seçicilik ve yemeklerin az yenmesinden şikayetçi. Çocuğunuz bazı yemekleri yemediğinde, (ya da İncilal örneğinde olduğu gibi sadece belli şeyler yediğinde) onda ya da sizde bir sorun olduğunu düşünüp, kendinizi üzmektense, önce bu yaştaki bebeklerin doğasına bir göz atmak gerek:
Neden az yerler? Bebekler yaşantılarının ilk yılında oldukça süratli bir şekilde büyürler. Bir yaşındaki bebeklerin çoğu, doğumdaki kilolarını üçe katlamışlardır. Ancak 1 yaşından sonra büyüme hızları yavaşlar. Bu nedenle daha az yiyeceğe ihtiyaç duyarlar. Pek çoğumuz bebeğimizin tabağındaki porsiyona bakarak “az yiyor” diye hayıflanırız. Bebek midesinin yetişkin midesine göre çok küçük olduğu gerçeğini bilmemize rağmen göz ardı ederiz. Gerçekte bebeklerin “şişman ya da zayıf görünme” gibi kavramları yoktur. Kilo almamak için az yemek yetişkinlere ait bir kaygıdır. Bebeğiniz birkaç lokmadan sonra yemiyorsa, muhtemelen doymuştur. Israr etmeniz sinirlerinizi yıpratmaktan ve bebeği strese sokmaktan başka bir işe yaramaz.
Neden tutarsız yerler? Bu yaştaki bebekler tutarsız yeme alışkanlıklarıyla tanınır. Bir gün sadece meyve yerken, diğer gün sadece makarna yiyebilirler. Bugün brokoliyi sevdiğini düşünürsünüz, yarın ağzına bile koymayarak sizi hayretler içinde bırakır. 1-3 yaş döneminde bebekler günde 1,000-1,300 kaloriye ihtiyaç duyar. Ancak kalori ihtiyaçlarının hepsini her gün almayabilirler. Bu bebeklerin beslenmesini haftalık bazda takip etmek gerekir. Yani her gün dengeli ve yeterli beslenmelerini ummak ve onları bu yönde zorlamak yerine, haftalık bazda dengeli beslenmelerini sağlamak daha gerçekçidir.
Neden seçiciler? Bu yaştaki bebekler bağımsızlığını kazanma ihtiyacının bir parçası olarak, ne zaman ve ne yiyeceğine kendi karar vermek ister. Bu nedenlerle seçici olmaları doğaldır. Bir diğer neden de gün boyu yeni şeyler öğrenen ve yorulan bebeğin, yemek zamanı geldiğinde bildik seçenekler/tadlar üzerinden giderek süpriz yaşamak istememesi olabilir.
Yemek Seçen Bebekler İçin Stratejiler
Bir-üç yaş bebekleri için genel kural, ne yiyeceğine ve ne zaman yiyeceğine sizin, ne kadar yiyeceklerine ise onların karar vermesidir. Bebeğiniz için sağlıklı yiyecekler satın alın,yiyecekleri sağlıklı bir şekilde pişirin ve yaratıcı bir şekilde onlara sunun. Ondan sonrasını bebeğinize bırakın.
Çoğu ünlü çocuk doktoru Dr.Sears tarafından önerilen ve 1-3 yaş aralığındaki seçici bebeklere uygun yemek taktikleri şöyle:
1. Seçenek sunun. Bu yaştaki bebekler değişik yemeklerden küçük ısırıklar alarak, denemeler yapmaktan hoşlanırlar. Bu nedenle bölmeleri olan bir tabağa yatırım yapmak iyi bir fikir olabilir. Bölmelere konulabilecek yiyecek önerileri: elma, muz, brokoli, havuç, peynir, haşlanmış yumurta, domates, salatalık vb.
2. Sos ekleyin. Bebekler yiyeceklerini birşeye batırarak yeme fikrini sever. Yiyeceğin yanında ufak bir tabakla sağlıklı soslar da servis edin. Örnek: Meyve püresi, sebze püresi ve yoğurt sos olarak kullanılabilir. Ketçap, mayonez gibi katkılı soslardan uzak durun.
3. Ekmeğe sürün. Bebeğe plastik bir bıçak verip, sizin gözetiminiz altındayken tam buğday ekmeğinin üzerine yumuşak peynir, reçel, tahin/pekmez gibi şeyleri sürmeyi öğretin.
4. Süsleyin. Sıkıcı yemeklerin üzerini, bebeğinizin hoşuna gidecek tadlarla süsleyin. Yoğurt, peynir, domates sosu, elma püresi, armut püresi gibi seçenekler bebeklerin hoşuna gider.
5. Sıvı halde sunun. Eğer bebeğiniz yemek yerine içmekten hoşlanıyorsa, meyve, süt, yoğurt, bal, fıstık ezmesi gibi şeyleri mutfak robotundan geçirerek ona sağlıklı bir gıda sunabilirsiniz.
6. Orijinal bir şekilde sunun. Garip, ama, gerçek. Çocukların ne kadar yedikleri, sizin yiyecekleri nasıl sunduğunuzla ilgili olabilir. Verdiğiniz yiyecekleri farklı şekillerde kesmeye ve tabağa ilginç bir şekilde dizmeye çalışın. Yaratıcı sunum konusunda “Yemeyen Çocuklara Yaratıcı Tabaklar” konulu yazıma göz atabilirsiniz.
7. Sebzeleri sevimlileştirin. Bu yaştaki çocuklar sebzeleri genellikle sevmez. Sebzeleri sevimli bir halde sunmak için ayrı bir gayret göstermek gerekir. 5 yaşın altındaki çocukların günde 3-5 porsiyon sebze yemeleri gerekir. Ancak porsiyonun büyüklüğü, yaşıyla aynı sayıdaki yemek kaşığı kadardır. Mesela 2 yaşındaki bir çocuk, günde 3-5 defa 2 yemek kaşığı sebze yemelidir. Sebzeleri yedirmek için bazı öneriler: sevdiği yemeklerin üzerine rendelenmiş ya da küp küp doğranmış olarak ekleyin, sevdiği bir sosun içine gizleyin, sebzeleri 1. maddede bahsettiğim atıştırma tabağının içinde sunun, buharda pişirerek vermeyi deneyin, sebzelerden komik ve yaratıcı tabaklar hazırlayın.
8. Özendirin. Tanıdıklarınız arasında sizinkinin yaşından biraz büyük ve yemek yemeyi seven bir bebek varsa, annesiyle beraber bir öğle yemeğine davet edin. Kimi zaman bebekler, diğer çocuklara özenerek de yer. Ayrıca, yemesini istediğiniz yiyecekleri siz de yiyerek ona örnek olun.
9. Küçük mideye saygı gösterin. Küçük çocukların mideleri ortalama olarak kendi yumruklarının büyüklüğü kadardır. Dolayısıyla önüne onun yumruğu büyüklüğünde yemek verip, onu bitirdikten sonra daha isterse ilave edin. Yemeği azar azar vermek aynı zamandan kan şekerlerini de dengelemek açısından iyidir.
10. Yemeği erişilebilir hale getirin. Buzdolabında ya da kiler dolabında bebeğinizin ulaşabileceği yükseklikte bir rafı ona uygun yiyecek ve içeceklerle doldurun. Ne zaman yemek isterse dolabı onun için açın ve kendisinin dilediği yiyeceği almasına izin verin. Bu uygulama aynı zamanda “aç olduğu zaman yemek yeme alışkanlığı” kazanmasına yardımcı olur.
11. Bebek masası ve sandalyesi edinin. Bebekler büyükler için yapılmış masalarda ve mama sandalyelerinde yerken genellikle rahat oturmazlar. Bunun nedenlerinden biri de ayaklarının havada sallanmasıdır. Bu onları rahatsız ettiği için ayağa kalkıp, dolaşmak isterler. Ayakları yere deyerek oturabileceği bir bebek masası ve sandalyesi satın almak onun daha uzun süre oturmasına ve yemesine yardımcı olabilir.
12. Öğünlerde yenilenlerde esnek olun. Biz yetişkinler yemeklerimizi belli sıralarda yeriz. Örneğin sabahları kahvaltılık, öğlen ve akşam ana yemekler gibi. Eğer bebeğiniz sabah makarna, akşam peynir ile zeytin yemek istiyorsa, bırakın öyle yesin. Hiçbirşey yememesinden daha iyidir.
13. Size yardım etmesine izin verin. Bebekler kendi hazırladıkları yiyecekleri yemeye daha heveslidir. Yemek hazırlanırken size yardımcı olacağı fırsatlar yaratın. Mesela bebekler salatanın yapraklarını koparabilir, patatesleri yıkayabilirler. (İncilal için biraz erken olmakla beraber, denemeye değer.)
14. Süper besleyici gıdalar sunun. Bu yaştaki bebekler az yedikleri için, en azından yedikleri yiyeceklerin küçük boyutta ancak besleyici türden olmasına çalışın.Bu tarz yiyeceklere güzel örnekler: Avakado, makarna, brokoli, fıstık ezmesi, kahverengi pirinç, patates, peynir, tavuk, yumurta, kabak, balık, tatlı patates, barbunya fasulyesi, tofu, yoğurt
15. Deneme yapın. Yeni bir yemek tadmasını istiyorsanız, yemek vaktinden önceki bir zamanda, bebek enerjik ve neşesi yerindeyken, tadına bakmasını istediğiniz yemekten bir kaşık verin ve tepkisini ölçün.
16. Suyuna gitmeyin. Sürekli sevdiği yiyecekleri yapmaktan vazgeçin. Bu şekilde davranırsanız büyüdüğünde de sadece o yiyecekleri yemek isteyecektir. Bunun yerine vermek istediğiniz yiyecekleri yaratıcı bir şekilde sunma yolunu seçin.
17. Denemekten vazgeçmeyin. Araştırmalara göre bebeklerin yeni bir yiyeceği kabul etmeleri için, o yiyeceğin en az 10 kere sunulmuş (ve reddedilmiş) olması gerekir. Yeni yiyecekleri tekrar tekrar sunmaktan vazgeçmeyin.
18. Baskı yapmayın. Yemeği verdikten sonra yemesi için baskı yapmayın. “Az yedi, hiç yemiyor” diye kendinizi paralamayın. Bebekle sinir harbine girmeyin. Yemesi için onu kaldırmayın. Ona yalvarmayın. Tecrübelerimle sabit. Bazen Can bir yemeği reddettiği halde, kendi haline bırakınca 5 dakika sonra yemeye başlıyor.
19. Yeni yiyeceği uygun anda verin. Yeni yiyecekleri bebek aç iken vermeye çalışın.
20. Rahatlayın. 2-3 yaş aralığında çocukların kişilikleri gelişmeye başlar. Bu dönemde yemek dahil hemen her konu hakkında belli bir fikir sahibi olmaya başlarlar. Bu fikirleri kişisel olarak algılayıp, onlarla mücadele etmek yerine, rahatlayın ve kendinizi hayatın akışına bırakın. Sizin sunduğunuz seçenekler arasından olduğu sürece, bırakın yemeğini ne şekilde yemek istiyorsa öyle yesin. Unutmayın! BU DÖNEMLER DE GEÇECEK 🙂
Uzun Lafın Kısası
Sonuç olarak, seçici bebekler konusunda yapmanız gereken, her öğünde sağlıklı ve yaratıcı yemek seçenekleri sunduktan sonra, kararı ona bırakmak olmalı. Yemediği bir yiyecek olduğunda, o öğün için ısrarcı olmayıp, başka bir zamanda tekrar denemelisiniz.
Bebeğiniz gün boyunca aktif ve neşeliyse, yapılan rutin doktor muayenelerinde boy/kilo ve genel sağlık durumunda herhangi bir sorun bulunmuyorsa az yiyor diye endişelenmekten vazgeçin. Elbette bebeğinizin hastalık derecesinde az yediğini düşünüyor ya da bir sağlık probleminden dolayı yemediğini düşünüyorsanız doktora danışabilirsiniz.
Yemeklerde seçicilik konusunda çeşitli kaynaklardan derlediğim notlarım böyle. Bu arada İncilal’in uykularının düzene girmesine çok sevindim. Umarım beslenme konusunda da en kısa zamanda bir ilerleme kaydedersiniz.
Kendinize çok iyi bakın.
Sevgiler
Kaynaklar
Dr. Sears | WebMD | Baby Center | Mayo Clinic
Önemli not: Bu blogdaki yazılar bir anne olarak kişisel tecrübelerimden oluşmaktadır. Doktor veya tıbbi ehliyete sahip bir kişinin tavsiyesi niteliğinde değildir. Lütfen sağlık konularında karar vermeden önce araştırmalarınızı yapın, sağduyunuzu dinleyin ve doktorunuza danışın.
