9. ay Can için heyecan verici gelişmeler ayıydı. Takip etmekte zorlandığımız bir hızda, hemen her gün yeni birşey yapmaya başladı. Gelişimi bizi çok mutlu ediyor ve gururlandırıyor. Ayrıca, gün geçtikçe bizimle daha çok iletişim kuruyor. İsteklerini belli ediyor. Kendi kendine oyalanmayı öğreniyor. Benim için bağımsızlaşmayı öğrenmesinden daha büyük bir ödül yok.
Uyku konusunda bu ay biraz zorluk çektik. Tatilden dönüşünden beri, kendi kendine uykuya geçmekte zorlanıyor. Bizimle beraber oturmak istiyor. Ayrıca gündüz uykularının süreleri de kısaldı. Kimi zaman, iki gündüz uykusundan birini atlıyor. Bu da, akşam daha zor uyumasına neden oluyor. Şimdilik yanımıza alarak uyutma yöntemini seçtik. Yakında uzun bir seyahatimiz olacak. Düzeni yeniden bozulacağı için ve karyolasında ayağa kalkınca, güvenli olarak oturmayı öğrenmesi için şu aşamada Ferber’i tekrardan uygulamaktan kaçınıyoruz. Tatil dönüşü yeniden Ferber’i deneyeceğiz. Kimbilir, belki karyolasını da bizim odamızdan, kendi odasına taşırız.
9.ay boyunca Can’da gözlemlediğimiz değişiklikler ve ilkler şöyle:
Fiziksel
- Karyolasının parmaklıklarına tutunarak ayağa kalkıyor.(9 Aralık)
- Diz üstünde, düşmeden durabiliyor. (15 Aralık)
- Can artık ayağa kalkınca hemen yere düşmüyor. Uzun süre ayakta durup, popo ya da el üstüne yumusak iniş yapıyor. (24 Aralık)
- Yan yan yürümeye başladı. Koltugun kenarına tutunarak ayakta dururken, çok sevdiği tv kumandasını uzağa koydum. Koltuğa tutunarak, yanpiri yanpiri gidip, aldı. (24 Aralık)
- Alkışlamayı öğrenmeye başladı. (6 Ocak)
Algısal
- Camlı televizyon sehpasına yaklaştığında, kararlı ve biraz yüksek bir sesle “Hayır Can!” diyince duruyor.
- Uzakta iken ellerimle “gel-gel” işareti yaptığımda emekleyerek yanıma geliyor.
Konuşma
- “Annn-ne” ve “babb-ba” kelimelerini sıkça tekrarlamaya başladım. Kimi zaman aynı tonlama ile “nnn-ne” diyor. (1 Ocak)
Sosyal
- İlk kez çocuk parkına giderek salıncakta sallandı. Çevresinde oyun oynayan diğer çocukları büyük bir dikkatle inceledi. Sokak ayakkabısını ilk kez giyerek, ellerinden tutarak yürüttük. Ancak çıplak ayakla ya da çorapla yere basmaya alıştığı için, bu sert ayakkabıları çok yabancıladı. Alışacaksın bebeğim, korkma! (31 Aralık)
- Öp deyip yanağımı gösterince, öpmeye başladı. Ama ağzı “o” harfi şeklinde açık olarak öpüyordu. Bunu ardı ardına birkaç gün yaptı.(22 Aralık) Şimdi ise arada canı istediğinde yapıyor. Her seferinde yapmıyor.
Yemek
- Büyük adam kahvaltısına başladı. Haşlanmış yumurta sarısı, tuzsuz beyaz peynir, reçelli ekmek yedi.
- Akşam yemeğinden ise somon balığı ve patates püresi deneyerek, ilk kez bizimle aynı yemekleri yemiş oldu. (8 Ocak)
- Atıştırma öğünlerinde eline verdiğimiz küçük bebek krakerini kemirdi. Henüz minik yiyecekleri eline alıp, ağzına götürmekte çok da başarılı olamasa da, en azından hevesle deniyor.
Bunlar Can’a özgü gelişmelerdi. Bir de sizlerin de bildiği gibi, her ay, bebeklerin yaşlarına göre tipik gelişmelerini yazıyorum. Burada verdiğim herşeyi bebeğiniz yapmıyor olabilir. Bu konuda endişelenmenize gerek yok. Gelişme hızı, bebekten bebeğe değişiebilir. Ancak bebeğiniz yaşının gerektirdiği pek çok şeyi, uzunca bir müddet yapmıyorsa, doktorunuza danışmanızı tavsiye ederim. İşte 9 aylık bebeklerin tipik gelişimi(1):
Fiziksel Gelişim
★ Oyuncakları ve küçük objeleri bir elinden öbürüne geçirir.
★ Bir yere tutunarak ayağa kalkar.
★ Elinden tutulunca yürümeye başlar.
★ Parmaklarını kullanarak oyuncakları, yiyecekleri ve küçük objeleri eline alır.
★ Oyuncakları ya da yiyecekleri bırakmak istediğinde ya düşürür ya da fırlatır.
★ Kendi başına oturur.
★ Elleri ve dizleri üzerinde emekler. Merdivenlerden aşağıya ve yukarıya gitmeye çalışır.
★ Çevresindeki insanlara, hayvanlara, nesnelere ve hareketlere bakmaktan hoşlanır.
★ Dokunduğu herşeyi ağzına götürmek ister.
★ El çırpar ve nesneleri birbirine çarpar.
Konuşma Gelişimi
★ Konuşma sesleri çıkarmaya çalışır.
★ Duyduğu sesleri taklit eder.
Algısal ve Kavramsal Gelişim
★ Ailesini tanır ve onlarla beraber olmaktan hoşlanır.
★ İsmini bilir ve biri ismini söylediğinde gülümser.
★ Yabancılardan korkabilir. Ebeveynlerinden ayrı olmak istemez.
★ Bardak, saç fırçası ve top gibi günlük eşyaları kullanabildiğini göstermek ister.
★ Sakladığınızı gördüğü bir nesneyi bulur.
★ “Dur” gibi basit direktifleri uygular.
★ Bezinin bağlanmasına direnebilir.
Yemek Düzeni
Katı gıdaları yemeyi öğrenmek, bebek için önemli bir gelişme adımıdır. Bu aşamaya kadar, açlığın anne sütü ya da hazır mama ile giderildiğini öğrenmiştir. 9. ayla birlikte, aç olduğunda katı gıdalar da yiyebileceğini öğrenmeye başlar. 9. ayda üç ana öğün ve iki ara öğün düzenine geçmeye başlayabilir. Gıdası, anne sütü ve hazır mamadan çok, katı gıdalardan gelmeye başlayabilir. Yeni yemekler birer birer beslenmesine ilave edilebilir. 9. ayda, evin diğer bireyleri için hazırladığınız yemeklerin çoğu bebeğe de verilmeye başlanabilir. Ancak yemekler küçük parçalara bölünmeli ve alerji yapıp yapmadığına dikkat edilmelidir. Belli bir yiyecekten sonra, bebekte deri döküntüsü, ishal, karın ağrısı belirtileri gözükürse, o yemekten vazgeçilmelidir.
9 aylık bebeğiniz küçük yemek parçalarını eliyle tutup, ağzına götürebilir. Eğer doğru yemekleri, doğru şekilde verirseniz, kendi kendine beslenebilir. Ana yemeğini yedirirken, önüne, değişik lezzetlerde ve tiplerde yiyecekler koyup, kendi kendine yemesine izin verin. Elbette, bu yiyecekleri yerken sürekli gözetiminiz altında olmalıdır.
Bebeğinize ana öğün olarak şu yiyecekleri verebilirsiniz:
★ Kalın bir dilim tam buğday ekmeği
★ Peksimet
★ Pişmiş makarna
★ Şeftali ya da armut dilimleri
★ Pilav
★ Pişmiş sebzeler (kabak, patates, tatlı patates, havuç)
Bebeğinize ara öğün olarak şu yiyecekleri verebilirsiniz:
★ Muz parçası
★ Ezilmiş meyve ile karıştırılmış yoğurt
★ Küp halinde yumuşak peynir
Boğulma riski yaratacağı için aşağıdaki yiyecekler verilmemelidir:
★ Sosis
★ Şeker
★ Kuruyemiş
★ Üzüm
★ Kurabiye
★ Et parçaları
★ Çiğ havuç
★ Fıstık ezmesi
★ Elma parçası
★ Mısır patlağı
Alerji riski yaratacağı ve/veya bebeğin metabolizmasına uygun olmadığı için aşağıdaki yiyecekler verilmemelidir:
★ İnek sütü
★ Bal
★ Tuz
★ Şeker
★ Acı baharatlar
9 Aylık Bebekler İçin Oyun Aktiviteleri
Fiziksel Yetenekleri Geliştirici Oyunlar
Yastıklardan ufak bir dağ inşa edip, bebeğinizin üzerine tırmanmasına izin verin. Bu oyunu oynarken, düşme riskine karşı siz de yanında olun.
Sosyal Yetenekleri Geliştirici Oyunlar
Bebeğinize şarkı söyleyin. Şarkı eşliğinde beraberce dans edin. Şarkı çalarken, şarkının sözlerine uygun şekilde beden hareketleri yapın. (Örneğin alkışlamaktan bahseden bir şarkı çalarken, siz de alkışlayın.)
Duygusal Yetenekleri Geliştirici Oyunlar
9.ayda bebeğiniz kendini tanımaya başlar. Onun erişebileceği bir noktaya, kırılmayan bir bebek aynası asın. Bebeğinizin aynaya bakmasını teşvik edin. Aynadaki görüntüsü hakkında konuşun. Mesela “Aynadaki Mehmet’e bak! Mehmet şimdi gülüyor. Mehmet’in kıvırcık saçları var” gibi şeyler söyleyebilirsiniz. Bu oyunu, bebeğinizin başında durarak, normal aynanın önünde de yapabilirsiniz.
Konuşma Yetenekleri Geliştirici Oyunlar
9 aylık bebekler agu gibi anlamsız sesleri çıkarmaya bayılır. Çok kısa zamanda, sizin konuşma tonlamalarınızı taklit etmeye başlayacaktır. Bebeğinizle bol bol konuşun. Ona “ma-ma-ma-ma” gibi bir ses çıkarıp, sizi taklit edene kadar sıkça tekrarlayın. Sizi taklit etmesi için ona zaman verin. Doğru şekilde söylediği zaman, siz de aynı sesi tekrardan çıkararak teyit edin.
Zeka Geliştirici Oyunlar
Bu yaşta bebeğiniz, bazı şeyler görünmese de var olduğunu anlamaya başlar. Mesela başka bir odadan ona seslendiğinizde, emekleyerek sizi bulabilir. Bir topun sandalyenin altına kaçtığını gördüyse, o anda görüş alanı dışında da olsa, emekleyerek onu bulabilir. Oyuncakları ya da küçük nesneleri bir örtünün altına saklayarak, bulma oyunu oynayın. Bebekler bu oyunu tekrar tekrar oynamaya bayılır.
Zeka geliştirici bir diğer aktivite de resimlere bakmaktır. Kitaplardaki, dergilerdeki, gazetelerdeki resimleri bebeğinize gösterin. Onları işaret ederek, isimlerini, ne işe yaradıklarını ve renklerini söyleyin.
Bebekler 9. ayda değişik türde kumaşlara dokunmaya bayılır. Saten, deri, yün, çuval bezi, sahte kürk gibi kumaşlardan küçük parçalar keserek bir kartona yapıştırıp, bebeğinizin bunlara dokunarak keşfetmesine izin verin. Bebeğiniz kumaşlara dokundukça, onların isimlerini söyleyip, “bu sert, bu yumuşak” şeklinde sözlerle onları tanımlayın.
Ayakkabı kutusu, mısır gevreği kutusu gibi birkaç değişik boyutta kutu bulun. Oyuncaklarını bu kutuların içine doldurup, boşaltmasına izin verin.
Bebeğinize oyuncak bir bebek verin. Onu nasıl seveceğini ve kucaklayacağını gösterin. Oyuncağın gözlerine, burnuna dokunarak isimlerini söyleyin. Aynı zamanda bebeğinizin de burnuna, ağzına dokunarak isimlerini söyleyin.
Kaynak
1) Healthy Start, Grow Smart, Your Nine-Month-Old Brochure, U.S. Department of Agriculture, U.S. Department of Education, U.S. Department of Health and Human Services, 2002
Maşşallah Cana. Nice 9 aylara.
Teşekkürler Aslı!