Can 16. ayı doldurdu! Anne ve babasından kocaman öpücükler! Hayatımıza kattığın anlam ve getirdiğin güzellikler için çok teşekkür ederiz oğlum. Her geçen gün daha çok içimize işliyor ve yaşantımızın ayrılmaz bir parçası oluyorsun. Seni o kadar seviyoruz ki… En yorgun günümüzde dahi seni akşam uykusuna yatırdığımızda babanla yaptığımız sohbetlerin çoğu seni konu alıyor. Umarım hayat sana hep güzel şeyler getirir. Dileklerin daima gerçekleşir. Babanla ben ömrümüz yettiği sürece yanında olmaya çalışacağız. Bize her konuda güvenebileceğini bil. 16. ayın kutlu olsun bebeğim!

16.ay bizim için “taklit ayı” olarak adlandırılabilirdi. Can’ın çok güzel bir gözlem yeteneği olduğunu düşünüyorum. Herhangi bir hareketi öğrenmesi için bir defa görmesi yeterli. Hemen yapmak istiyor. Bazen de bizim hareketlerimizi gözleyip kafasına kaydediyor. Sonra o hareket öyle bir yerde ortaya çıkıyor ki, ağzımız açık bir şekilde kalıveriyoruz. Taklitin yanısıra kişiliği de gün-be-gün gelişiyor. Artık neyi isteyip, neyi istemediği konusunda oldukça kararlı olmaya başladı küçük adam. Son olarak kafasını iki yana sallayarak “Hayır” demeyi öğrendi. Öyle güzel yerlerde kullanıyor ki, bir yandan kızıyorsunuz, bir yandan da sevimli hallerine bakıp gülmek istiyorsunuz.

Her ay olduğu gibi bu ay da sizler için bebek gelişiminde 16.ayı çeşitli kaynaklardan derledim. Her maddenin yanına da Can’da gözlemlediğim şekillerini yazdım. Bebeklerin büyülü dünyalarını anlama yolunda umarım faydalı olur.

Fiziksel Gelişim

• Keşifler ve limitler: Bu yaştaki  bebekler çevrelerindeki eşyaları keşfetmeye bayılır. Herşeyi eline almak, dikkatle incelemek, ağzına koymak ve yere vurmak en popüler aktivitelerindendir. Bunlara ilave olarak fiziksel limitlerini de sınamayı severler.  Ağır eşyaları taşımayı, yüksek bir koltuğa tırmanmayı, sandalyeleri itmeyi severler. Bu zamana kadar evde bebekler için güvenlik önlemleri almadıysanız, en kısa zamanda almaya çalışın.
• Eller ve parmaklar: 16 aylık bebekler ellerini ve parmaklarını kullanmayı sever. Küpleri üst üste koymak, bebek kitaplarının sayfalarını çevirmek, pastel boyayla beceriksizce de olsa çizim denemeleri yapmak ve değişik şekillerdeki tahtaları aynı şekildeki boşluklara koymak gibi aktivitelerin birini ya da bazılarını yapabilir. (Can bunların hepsini yapıyor. Bir de son 2-3 gündür elbiselerini giymek ve soymakla ilgilenmeye başladı. Çoraplarını zaten çok uzun zamandır çıkarıyordu. Şimdi giymeye çalışıyor. Düğmeleri açık olduğu sürece yeleğini  kendi başına çıkarıyor ve tek kolunu giyebiliyor. Pantalon ve şortlarını da bazen çıkarabiliyor.)
• Yürümek-koşmak-tırmanmak-dans etmek-şarkı söylemek: Bu yaştaki bebeklerin çoğu yürür ve hatta bazıları koşmaya başlayabilir. Koltuk, yatak gibi yüksek yerlere tırmanmak isterler. Bazı bebekler müzik eşliğinde dans edebilir ve kendilerince şarkı söyleyebilir. (Can artık gayet güzel yürüyor. Düşmeleri olduça azaldı. Henüz koşmuyor. Yataktan ve koltuktan çoğunlukla güvenli bir şekilde iniyor. Koltuğa da benim yardımımla tırmanıyor. Dans etmek, şarkı söylemek konusundaysa henüz tık yok. Belki de bunları bizde gözlemlemediği içindir. Ancak müzik duyduğunda oldukça ilgi gösteriyor.)
  

Konuşma Gelişimi

• Anlama-Konuşma: Bu yaştaki bebekler kendileri henüz tam anlamıyla konuşamasa da, sizin ne dediğinizi anlamaya başlar.  Algıları çok açık olan bebeğiniz, önünüzdeki aylarda kelimeleri hafızasına yazmaya ve dili kullanmayı öğrenmeye devam edecektir.16.ayda bazı bebekler 1-2 kelime konuşabilirken, bazıları onikiden fazla kelime söyleyebilir. Ancak söyledikleri pek çok kelime, ancak aonun ne dediğini bilen anne-baba için bir anlam ifade edecektir. (Can’ın bu ay repertuarına kattığı yeni bir kelime yok. Ancak bildiği kelimeleri daha düzgün ver yerinde kullanmaya başladı. Anne kelimesini önceleri “ava” ya da “ave” şeklinde söylerken, şimdi “anni” gibi daha doğru bir şekilde söylüyor. “Gel” kelimesini çok güzel söylüyor. Ancak bazen “ver” denilecek yerde “gel” dediği oluyor. Mesela gece beslenmesinde biberonundaki süt bittiğinde incecik sesiyle “gel” diyerek biberonu ondan almamızı istiyor. Ayrıca dediklerimizi daha iyi anlamaya başladı. Nerede olduğunu işaret etmediğimiz ve şeklini de elimizle göstermediğimiz halde “topu ver” dediğimizde topu diğer oyuncaklar arasından bulup getiriyor. “Koy kafanı” deyince kafasını yastığa koyuyor. “Onu ver” diye işaret ettiğimiz şeyleri getirebiliyor.)
• Konuşmayı teşvik: Yapılan araştırmalara göre dil gelişimi en iyi olan çocuklar, çok küçüklüğünden itibaren ebeveynleri tarafından değişik kelimeler kullanılarak konuşulan ve konuşma çabalarına yardımcı olunan çocuklardır. Kimi çocuklar diğerlerinden daha önce güzel bir şekilde konuşmaya başlasa da, her çocuk kendi hızında konuşmayı öğrenir. Çocuğunuzun konuşma konusunda tanıdığınız diğer çocuklardan biraz geri olması sizi düşündürebilir. Ancak endişelenmeyin. Muhtemelen çevresindeki konuşmaları dikkatle dinlemekte, konuşulanların çoğunu anlamakta, vücut dili ve yüz mimikleriyle derdini anlatmaktadır. Zaman içinde konuşması da gelişecektir.

Algısal ve Kavramsal Gelişim

• Sembolizme geçiş: 16-18 ay arasındaki bir zamanda bebeğiniz çevresindekilerin hareketlerini taklit ederek oynamaktan, sembolik oyunlara geçecektir. Sembolik oyunlar objelerin esas fonksiyonlarından başka bir şeye benzetilerek kullanıldığı oyunlardır. Bunun anlamı hayal güçlerinin ve algısal kaabiliyetlerinin gelişmeye başlamasıdır. Örneğin bebeğiniz emekleme pozisyonuna geçip, havlayarak köpek taklidi yapabilir. Bir tencereyi kafasına kapatarak onun şapka olduğunu söyleyebilir. Bir muzu kulağına götürerek telefonla konuşuyormuş gibi yapabilir. Okuma ve yazma kaabiliyetleri hep sembolik betimlemeyle ilgilidir. Dolayısıyla hayal kurma gücünün gelişmeye başlaması önemli bir gelişim adımıdır.
• Anılar: Hafıza anlamında önemli bir gelişim aşaması da anımsanan şeylerin sözel olarak dile getirilmesidir. Çocuklar neredeyse konuşmaya başlar başlamaz, geçmişten getirdikleri anılarını da dillendirmeye başlar. Bir yaşından sonraki dönemde ve anaokulu döneminde sözel anımsama önemli bir ölçüde gelişir. Bazı çocuklar bebeklik dönemideki hatıralarını anlatmaya başlayabilirler. Anıların oluşması için dilin gelişmesi bir ön koşul olmamakla beraber, anıların uzun seneler boyunca hatırlanması için dil gelişimi önemlidir. Çocukların dil becerileri geliştikçe, kendi anılarını bir zaman dilimine, yere ve neden/sonuç ilişkisine oturtabilirler. Böylece anılar hayatın ilerleyen zamanlarında da hatırlanabilir.
• Kurallar: Bu yaştan itibaren çocuğunuz basit kuralları anlamaya başlayabilir. Örneğin “yemekten sonra uyuyacağız.” dediğinizde anlayabilir.  Bazen kurallar hoşuna gitmese de, çocuklar limitlerini bilmekten hoşlanır. Mantıklı ölçüde kural koymaya başladığınızda, çocuğunuz da onlarla yaşamaya alışacaktır. Ancak koyduğunuz kuralları  uygulama konusunda da kararlı olmalısınız. (Can’ın en sevdiği yiyeceklerden birisi de domates. Bugün ızgara etle beraber domates vermek istedik. Ancak domatesi görünce etin pabucu dama atıldı. Kuzey de hemen “bir parça et, bir parça domates” kuralını koydu. Can önce protesto edip eti elleriyle itse de, Kuzey’in kararlı olduğunu görünce, domatese ulaşmak için mızmızlana mızmızlana da olsa etini yedi.)

Sosyal ve Duygusal Gelişim

• Yanlış – doğru:  Bebeklerin bu yaşta yanlışı doğrudan ayırd edemeyeceğini düşünüyor olabilirsiniz. Bu bir dereceye kadar doğru olmakla beraber, bebekler yavaş yavaş doğru birşey yaptıklarında kucaklanma, gülümseme, övgü gibi tepkiler aldıklarını, yanlış birşey yaptıklarındaysa görmezden gelindiklerini ya da ceza aldıklarını öğrenmeye başlar. (Can güzel bir hareket yaptığında genelde “aferin” deyip, alkışlıyoruz. Bazen sadece “aferin” dediğimizde o kendi kendine alkışlıyor. Yanlış hareketler yaptığındaysa dikkatini başka yöne çekmeye çalışıyoruz. Hayır kelimesini az kullanmaya gayret ediyoruz. Bazen yaramazlıkları çileden çıktığında, onunla ilgilenmeme yöntemini seçiyoruz.)

• İletişim: El sallama, gülümseme, ce-eee oynama, bazı basit komutları takip etme gibi iletişim becerileri gelişmeye başlamıştır. 16 aylık bebekler ayrıca kucaklama, öpücük verme gibi sevgi belirtilerini de göstemeye başlarlar. (Can henüz el sallamayı bilmiyor. Kucaklama ve öpücüklerini de ancak kendisiyle uzuuun uzun oynayıp hak edenlere 🙂 saklıyor. Hak edeceksiniz efendim. Öyle bedava değil. )

• Birey olmak: Yenidoğan bir bebek annesinin ve kendisinin iki farklı birey olduğunu anlayamaz. Zaman içinde beş duyusunu kullanarak bu ayrımın farkına varır. 16 aylık bebekler kendilerinin ayrı bir birey olduğunu bilmekle beraber, istediği bazı şeyleri yapmak için sizi kendisinin bir uzantısı olarak kullanabilir. Örneğin yüksekte duran bir oyuncağa erişemeyince, sizi oraya doğru itip, oyuncağı parmağıyla göstererek onun için almanızı isteyebilir. (Can bu aralar sık sık anneyi kukla gibi oynatıyor. Oyuncaklarınıya da biberonunu erişemeyeceği yerlere atıp, sonra yanıma gelip, endişeli bir şekilde düşürdüğü yeri işaret ediyor ve almamı istiyor.)
• Kendim yapacağım: Bu yaştaki çocuklar kendi dünyalarının merkezinde, kendilerini herşeyi yapabilecek kadar güçlü hisseder. Onun yaptığı hareketleri dikkatle ve şaşkınlıkla izlemeniz, başarılarını takdir etmeniz, onu yeni şeyler yapmak için cesaretlendirir. Kimi zaman bazı aktiviteleri başaramasa da, tekrar tekrar denemekten vazgeçmeyecektir. Ona yardım etmektense, yaptığı iş tehlikeli olmadığı sürece biraz mücadele etmesine izin verin. Zaman içinde yapmayı başaracaktır. (Gerçekten de Can her hareketimizi gözlüyor ve aynılarını yapabilmek için fırsat kolluyor. Pek çok şeyi taklit etmesi için bir sefer görmesi yetiyor. Hemen öğreniyor. Geçen ay gerçekleşen örneklerden ikisi şöyle: – Sebze çorbasına limon sıkarak yediğimi gördü. Hemen limonu kaparak kendi çorbasının üzerinde gezdirmeye başladı. – Dün el ve ayak tırnaklarını çıtçıtla keserken rahat durmadı. Çıtçıtı elimden almak istedi. İşim bitince “bakalım ne yapacak?” diye çıtçıtı eline verdim. Önce gülümsedi. Sonra çıtçıtı parmak uçlarıma vurdu. Ardından ayak parmaklarımı işaret edip, onları da kesmek istediğini anlattı.)

Yemek Düzeni

• Düzensiz beslenme: Yemek zamanında ilginç durumlara hazırlıklı olun. Bu yaştaki bebekler bazı günler bol bol yerken, bazı günler ağızlarına hiçbirşey koymak istemezler. Bugün sevdikleri bir yemeği, yarın reddedebilirler. Yemek zamanı oyunu kesip sofraya oturmak istemeyebilirler. Kimi zaman mama sandalyesine oturmak yerine anne-babanın oturduğu büyük sandalyesine oturmak isterler. (Yemek durumlarımız aynı bu şekilde. Ayrıca Can son birkaç gündür, dökülme-saçılma kazalarından elbiselerini koruyarak bizi oldukça rahatlatan büyük önlüğü takmak istemiyor. Onun yerine küçük önlüğüne izin veriyor. Bu nedenle elbise değiştirme sıklığımız yine arttı.)

16 Aylık Bebeklere Uygun Oyunlar, Oyuncaklar

• Resim yapmak: Bu yaştaki bebekler yavaş yavaş resim yapmakla ilgilenebilirler. Toksik olmayan pastel boyalar resim çalışmaları için ideal bir seçenektir. Ayrıca parmak boyasını da deneyebilirsiniz. Bu boyayı çarşıdan alabileceğiniz gibi, kendiniz de yapabilirsiniz. Kendi parmak boyanızı yapmak için 2 yemek kaşığı una birkaç damla gıda boyası damlatın ve biraz su ekleyerek katıya yakın bir hamur yapın. Boya yapılacak kağıt olarak yemek yapımında kullanılan yağlı kağıdı seçin. Kağıdın kaymaması için masanın üzerine bantla yapıştırın. Aktivite sırasında kağıdın üzerine bir parça hamur koyarak, parmaklarıyla nasıl boyayacağını gösterin. Eğer çocuğunuzun bu ilk sanat eserini saklamak isterseniz, yağlı kağıdın üzerine bir sayfa normal kağıdı kapatıp, hafifçe bastırın. Sonra kağıtları yavaşça birbirinden ayırıp, kuruması için asın.
• Çömelme oyunu: Bebeğinizle karşı karşıya duruyorken el ele tutuşun. Sonra ona nasıl çömelineceğini gösterin. Beraberce çömelip, kalkarken sevdiğiniz bir şarkıyı söyleyin.
• Yürüme oyunu: Çocuğunuz henüz rahatça yürüyemiyorsa onu teşvik edecek yürüme oyununu oynayabilirsiniz. Çocuğunuzu ayağa kaldırıp, sırtını duvara dayayın. Siz de birkaç adım ötesinde ayakta durun. Ellerinizi ona uzatın. Elleriniz ondan sadece birkaç adımla ulaşacağı kadar uzakta olsun. Sonra onu çağırın. Birkaç adım atıp size ulaştıktan sonra onu tekrar duvarın önüne koyun ve bu aktiviteyi tekrarlayın. Yürümeyi başardıkça yavaş yavaş aranızdaki uzaklığı açın.
• Diğer oyunlar: Ce-cee saklanma oyunu, tahta küpleri üst üste koymak, “Burnun nerede? Gözlerin nerede?” gibi vücut parçalarına işaret eden oyunları oynamak ve bebek kitaplarına bakmaktan hoşlanırlar. (Can’ın bu aralar favori oyunu legolar. Legoları önce sadece sökebilirken, şimdi üst üste takabiliyor. Ayrıca tencere-tava gibi ilgisiz şeylerle oynamayı seviyor. Bazen arabalarını sürüyor. Kitap bakmayı çok seviyor. Bizimle ya da kendi başınayken bakıyor. Yavaş yavaş topa tekme atmaya başladı. Süngerden küplerini üst üste koyuyor. Ancak bizim küplerimiz kumaştan yapıldığı için biraz dengesiz. Bu nedenle bazen sinirleniyor. Halkaları boylarına göre üst üste çubuğa geçiriyor. Tahtadaki deliklere silindir, küp ve üçgeni koyabiliyor. Silindir en kolayı. Küp ikinci. Üçgenin doğru kenarını bulmakta ve yerine oturtmakta zorlanıyor.)
• Taklit oyuncakları: Bu yaştaki çocuklar ebeveynlerinin yaptığı aktiviteleri taklit etmeyi sever. Sizin yaptığınız aktivitelere benzer aktiviteler yapmak için fırsat yaratmanız, çok  küçük olduğu ve birşey yapamadığı için düş kırıklığına upramasını engelleyecek ve kendine güvenini artıracaktır. Yaşına uygun mutfak setleri, alışveriş setleri, tamir aletleri gibi oyuncaklarla oynamak onu mutlu edecektir.

Kaynaklar

Baby Center 1 | Baby Center 2 | Parents.com | What to Expect | IVillage | Baby Centre