Can 15 ayını tamamladı. Yuppi! Zaman ne kadar çabuk geçiyor değil mi? Hastaneden geldiğimiz gün, onu emzirdiğim dakikalar, ilk gülüşü, ilk kez karın üstünde yuvarlanması, ilk emeklemesi ve ilk ayağa kalkması hep aklımda.

15. ayın en önemli gelişmesi, son 2 haftadır, poposunu sallayarak badi-badi yürümeye başlaması. Yürümekten sonsuz keyif alıyor. Arada popo üstü yere oturduğu olsa da, her geçen gün dengesi daha çok gelişiyor. Yürürken ellerinde birşeyler taşımaya bayılıyor. Artık oyun parkının içinde durmak istemiyor. Bu da bizim peşinden yürüyerek evi tavaf etmemiz anlamına geliyor. “Hele bir yürümeye başlasın, sen o zaman göreceksin.” diye gözümüzü korkuttukları durum bu olsa gerek 🙂

Bebek oğluma kocaman öpücükler gönderiyor, “Sağlık ve mutluluk içinde daha nice ay dönümlerine!” diyorum.

15 aylık bebeklerin gelişimi konusunda çeşitli kaynaklardan bularak sizlerle paylaşmak istediğim notlar şöyle:

Fiziksel Gelişim

• 15.ay. bebeğin fiziksel gelişiminde önemli bir aşamadır. Bebeklerin %90’ı bu ayda yürümeye başlar. Kimi bebekler iterek götürebilecekleri bir oyuncaktan destek alarak yürürken, diğerleri kendi başına yürür. Bazı bebekler geri geri de yürüyebilir.
• Yürümenin yanısıra, hızlı yürüme, koşma, tırmanma, zıplama, sallanma gibi hareketleri de tecrübe edebilirler. (Koşma, zıplama ve sallanmayı Can henüz denemedi. Acele ettiğinde daha çok düşse de, hızlı yürümeye çalışıyor. Biz yere uzandığımızda üzerimize tırmanarak bir o tarafa, bir bu tarafa geçmek de en sevdiği aktivitelerden biri.)
• Çatal ve kaşık kullanabilir. (Can uzun zamandır kaşık kullanıyor. Dün yemek yerken ilk defa bebek çatalını eline verdik. Her ne kadar gözüne batırmaması için dikkatli olmak gerekse de, yanımızdayken kullanmaya devam edecek.)
• Çoğu bebek ellerini kullanarak, dört ayak şeklinde merdivenlere tırmanabilir. Bazı bebekler, yetişkinler gibi, normal yürüme pozisyonunda da merdivene tırmanabilir.
• Bazı bebekler kalem kullanarak kağıdın üzerine çizgiler çizebilir. (Can bunu yapıyor, ama, henüz kalem tutuşu çok sağlam değil. Ayrıca hemen sıkılıyor.)

Konuşma Gelişimi

• 15.aylık bebeklerin %75’i baba, mama gibi 2 heceli kelimelerden 5 tanesini söyleyebilir. [Can’ın kelimeleri: Baba, ava (anne), abu (alo), ma-ma, ge(gel), a(al), nen-nen(uyku)]
• Konuşmanın yetmediği noktada, isteklerini çekme, işaret etme, sızlanma, homurdanma ve buna benzer yöntemlerle anlatır.
• Bu yaştaki bebekleri konuşmaya teşvik etmenin en güzel yolu onları ilgiyle dinlemektir. Size birşey söylemeye çalıştığında, kelimeleri anlamsız olsa dahi, onunla göz kontağı kurun. Söylediği kelimelere ya da sorduğu sorulara mümkün olduğunca yanıt vermeye çalışın.
• Bebeğinizle konuşurken bebek dilini kullanmayın. Mesela “kikat ve!” diyorsa, ”Kitabı mı vereyim?” diyerek doğrusunu öğretin.
• Bazı bebekler bu yaşta şarkı söylemekten hoşlanır.

Algısal ve Kavramsal Gelişim

• “Ayakkabılarını getir.” ya da “Kitabı yere bırak.” gibi basit komutları yerine getirebilir.(Can, “Koy kafanı!” deyince kafasını yastığa koyuyor. Yastığı işaret bile etmiyoruz.)
• “Hayır!”, “Gel!”, “Bak!” gibi kelimelerin anlamını bilir. Bazı bebekler “Hayır!” anlamına gelen bir kelime kullanabilir ya da birşeyi istemediğinde “Hayır!” anlamında kafasını sallayabilir, (İstediğimiz nesneyi işaret edip “Ver!” deyince, Can  onu verebiliyor. Ayrıca nesneleri uzatırken de “Al!” demeye başladı.)
• Kitaplarla ilgilenmek: Bebeğiniz 15 aylıkken kitaplara iyice ilgi göstermeye başlar. Siz yanında olmasanız dahi, kitabın sayfalarını çevirip, resimleri parmaklarıyla gösterebilir. (Can kitaplara bakmayı çok seviyor. Kendi kendine oynarken, kitaplarını açıp, resimleri parmaklarıyla gösterip, beni taklit edercesine ince-ince beğeni sesleri çıkarıyor.)
• Objelerin fonksiyonunu anlamak: Objelerin fonksiyonlarını ve yaptığı hareketlerin sonuçlarını anlamaya başlar. Örneğin eline bir süpürge verdiğinizde, onu yerlerde sürüklemek yerine, yerleri süpürmeye çalışır. Eline tarak geçtiğinde kendi saçlarını ya da oyuncaklarının saçlarını tarar. (Can tarağın, saç kurutma makinasının, televizyon kumandasının, telefonun, kaşık ve çatalın nasıl kullanılacağını biliyor. Saç kurutma makinasının prize takılmadan çalışmayacağını biliyor ve onu prize takmaya çalışıyor. Makinanın işi bittikten sonra da, prizleri kapadığımız çocuk kilidini yerine takmaya çalışıyor.)
• Taklit: Bebeğiniz dili kullanmaya başlar başlamaz (kelimeleri anlamak ve konuşmak), taklit de yapmaya başlar. Örneğin kaşığı boş kasenin içine daldırıp, yemek yeme taklidi yapar. Ancak bu yaştaki taklit gerçek yaşamda yaptığı hareketlerin birebir yansımasıdır. Hiç tecrübe etmediği birşeyi taklit edemez. Mesela kollarını havada açıp yürüyerek uçak taklidi yapamaz. Başka bir kişiyi ya da nesneyi taklit etme becerisi 2 yaşından sonra gelişir. (Bu konuyla ilgili ilginç bir notum var. Ben bazen Can’ı omuzuma alarak gezdiriyorum. Son bir-iki haftadır o da bebeğini omuzuna alıp yürümeye başladı. Bir yandan da bizi izleyip nasıl tepki verdiğimize bakıyor. Bunu taklit olarak yorumlamalı mı acaba?)
• Aynadaki Yansıma: 15 aylık bebekler aynada kendi görüntülerini tanımaya başlar. Artık aynadakinin başka bir bebek olduğunu düşünmez ve ona erişmeye çalışmaz. Kendisinin bağımsız bir varlık olduğunu ve sizin bir uzantınız olmadığını anlar. 
• Hayır!: İlk doğumgününden birkaç ay sonra başlamak üzere, pek çok bebek sürekli olarak herşeye “Hayır!” demeye başlar. Bu durum kendilerini ispatlama çabasıdır. Herşeye “Hayır!” demesini engellemek için, siz de bu sözü az kullanmaya çalışın. “Hayır! Ona dokunma!” demek yerine, “Burada oynamanı istiyorum.” gibi bir cümle kurarak, dikkatini yapmasını istemediğiniz şeyden başka yöne çekmek daha iyi sonuç verir. 
• Gülmek: Bu yaştaki çoğu bebek komik bulduğu şeylere güler. (Can birinin kuvvetli bir şekilde hapşırmasına ve yürümek gibi normal hareketlerin abartılı mimiklerle yapılmasına-mesela kurulmuş bir bebek gibi yürümek- çok gülüyor.)
• Tehlikeler: Bu yaşta henüz tehlike ve korku gibi kavramlar çok gelişmediği için bebeğinize güvenli bir ortam yaratmak ve onu sürekli göz önünde bulundurmak gerekir. Gerekli önlemler alınmadığı takdirde, eşyalara tırmanıp üzerinden düşme ya da elektrik prizlerine parmaklarını sokma gibi tehlikeli durumlar yaşanabilir. Sürekli “ona dokunma! bunu elleme!” demektense, yaşadığı ortamı onun için güvenli olacak şekilde yeniden düzenleyin. Laf anlayacak yaşa gelene kadar, kırılacak, değerli ya da gereksiz eşyaları ortadan kaldırın. 

Sosyal ve Duygusal Gelişim

• İlgi istemek: Bu ayda bebeğinizin dikkati oyuncakları ve sizin aranızda bölünür. Sürekli sizin ilginizi ister. İlginizi birkaç dakika ondan uzaklaştırsanız, hemen yanınıza gelip “Bak, bak!” diyerek onunla ilgilenmenizi ister. Bebeğiniz bu ayda bağımsız olmakla, size güvenebileceğini bilmek arasında denge kurmaya çalışmaktadır. Yine bebeğiniz, yaptığı bazı hareketlerin büyüklerin hoşuna gittiğini görünce, o hareketleri tekrar tekrar yapmak isteyebilir.
• Sosyalleşmek: Bu yaşa kadar bebek, çevresindeki nesneleri incelemekle meşgulken, bundan böyle kendi yaptığı hareketlerin başkalarında nasıl bir tepki yarattığıyla ilgilenmeye başlar. İlginizi çekmek için bağırmak, sızlanmak, ağlamak, sizin ya da başka yetişkinlerin hareketlerini taklit etmek, sizi çimciklemek, dürtmek, itmek gibi çeşitli hareketlerine nasıl tepki verdiğinizi ve bu hareketlerden hangilerinin istediklerini elde etmeye yaradığını gözler. Ağlama yerine gülerek isteklerini daha çabuk elde edebildiğini öğrenebilir. Ya da büyükbabasına sızlanmanın işe yaradığını, fakat anne/babasına sızlanmanın yaramadığını anlayabilir. Bütün bunlar sosyalleşmenin parçalarıdır.
• Limitler:  Bu yaştaki bir bebeğin, dikkatinizi çekmek için yaptığı hareketler giderek daha aşırılaşabilir. Bu durumda dikkatinizi ona vererek bebeğinizin sizden ne istediğini anlamaya çalışmak ağlama ve sızlanmaları önleyecektir. Ancak sabırınızın sınırlarını aşan hareketler yapıyorsa, onu yatağı ya da oyun parkı gibi güvenli bir alana koyup bulunduğu odadan uzaklaşın. Eğer tutarlı bir şekilde limitlerini öğretirseniz, zamanla hangi davranışların kabul edilebilir ve hangilerinin kabul edilmez olduğunu öğrenecektir.
• Oyun Grubu: Bebeğinizden biraz büyük birkaç çocuğun da bulunduğu bir oyun grubuna katılın. Anaokulu çağındaki çocuklar, kendinden küçük bebeklerle oynamayı sever. Bebeğiniz de kendinden büyük çocukları liderlik konumunda olduğu oyunlardan hoşlanabilir. Değişik yaşlarda çocukların bulunduğu bir grupta oynamak işbirliği yapmayı öğretir. Eğer çocuğunuz kalabalık bir gruba girip, sizn gözü önünden kaybetmekten korkuyorsa, 2-3 çocuktan oluşan daha küçük bir oyun grubunu deneyin.
• Adamına Göre Davranmak: Bebekler kendileriyle en çok vakit geçiren kişilere farklı, diğer kişilere farklı davranabilir. Çoğunlukla en çok zaman geçirdikleri kişilerden daha çok şey talep edip, ona daha çok zorluk çıkarırlar. Örneğin anne evde, baba işteyse, babaya özel bir kişi gibi davranır. Bu davranışlar şahsi olarak algılanmamalıdır. (İşte biz de aynen bunu yaşıyoruz. Oyun parkında oynuyor ve iyi vakit geçiriyor olsak dahi, babanın anahtarının sesi kapıda duyulduğu anda, Can bey herşeyi bırakıp ayağa kalkıyor ve sevinç çığlıkları atarak babasını karşılıyor.)
• Hayvanlar: Hayvanları seviyorsanız, bu yaş, eve hayvan almak için uygun bir yaştır. Kedi ve köpekler bebeğinize sorumluluk, nazik davranmak, empati ve doğayı öğretebilir. Fakat aileye bir hayvan eklemeden önce tüm boyutları düşünmekte fayda vardır. (Hayvanın ihtiyaçlarına ayıracak zamanınız  ve enerjiniz var mı? Yeriniz uygun mu? Bebeklerle anlaşan bir tür mü?) 

Uyku

• Kabus Görmek: Bebeğiniz oyun oynarken hayal gücünü  çalıştırmaya başlayınca, geceleri uyurken kabus görmeye de başlayabilir. 15.ay bebeklerin sembolik olarak düşünmeye başlama zamanıdır. Bu yaşta gerçeklerle kurgular (hayaller ya da fantaziler) birbirine karışmaya başlar. Gerçekle, gerçek olmayanı birbirinden ayırd etmesi birkaç yılı bulacaktır. Henüz konuşmaya başlamamış ya da başlasa da konuşma yeteneği gördüğü rüyayı anlatacak kadar gelişmemiş olan çocuğunuzun, ancak hareketlerine bakarak ondaki değişimleri anlayabilirsiniz. Günlük hayatta stresli bir aile ortamında bulunan ya da yuvada sorunlar yaşayan çocukların geceleri kabus görmesi daha olasıdır. Eğer çocuğunuzun uykuları normalde düzenli olmasına rağmen, geceleri ağlayarak uyanıyorsa ve neden keyfinin kaçtığını size anlatamıyorsa, onunla yumuşak bir sesle konuşup, sırtını sıvazlayın ve onu rahatlatın. Yine uyku ve rüyalarla ilgili çocuk kitapları okuyup, korkulacak birşey olmadığına telkin etmek faydalı olabilir.
• Gündüz Uykuları: Bu yaştaki çocuklardan bazıları biri sabah, diğeri öğleden sonra olmak üzere iki kere gündüz uykusuna yatarken, bazıları gündüz uykusunu teke indirmiştir. (Can genellikle 11.00-12.00 gibi yatıp, 3 ya da maksimum 4 saat uyuyor.) 

Yemek Düzeni

• 15 aylık bebekler aileyle birlikte yemek sofrasına oturabilir. Beceriksiz de olsa yemeklerinin çoğunu kaşık, çatal ya da elini kullanarak kendi başına yemesine izin verin. Bu yaşta ebeveynler sofradaki görgü kurallarını öğretmeye odaklanmamalıdır. Bebeğin etrafa dökeceği kabul edilerek önlük takmak ve yediği yerin altına örtü sermek gibi önlemler alınabilir.
• Bu yaştaki bebekler artık püre kıvamındaki yiyeceklerin dışında da yemek yiyebilir. Ancak boğulma riskinin önlenmesi için bebeğinize sunduğunuz yemekleri oldukça küçük parçalar halinde doğrayın.
• Ana öğünler dışında ara öğünlerde de peynir, meyveler ve sebzeler gibi besleyici atıştırmalıkları mutlaka verin. Karbonhidrat ve şeker yüklü kurabiye ya da çikolata gibi yiyecekleri ara öğünlerde tercih etmeyin. Bu, ana öğünlerdeki iştahını azaltacaktır. Ayrıca yemeği bir ödül olarak kullanılmayın.
• Bu yaştaki çocuğun kilosu birkaç ay boyunca aynı kalabilir ve hatta iştahı azalabilir. Günde sadece bir öğünü kuvvetli yiyor duruma gelebilir. (Can’ın iştahı hiç belli olmuyor. Nadiren üç öğünü de kurt gibi yiyor. Çoğunlukla sabah kahvaltısını ve diğer iki öğünden birini kuvvetli yiyor. Bazı günler de sadece bir öğünü kuvvetli yiyip, diğerlerini az bir yiyecekle geçiştiriyor. Bunun normal olduğunu öğrenmek çok rahatlatıcı.)
• Yavaş yavaş biberonu bırakıp, çocuk  bardağına geçmeye çalışın. (Can büyüklerin içtiği ve tüm suratını kaplayan bardaklardan bizim yardımımızla su içmeye bayılıyor. Bazen içtiği su minik gırtlağına çok gelip onu öksürtse de, bu huyundan vazgeçmek istemiyor.)

Tuvalet

• Tuvalet eğitimine ilgi en erken 15 aylıkken başlamakla beraber, genellikle 18-24 ay arasında olur.
• Tuvalet eğitimine zorla erken yaşta başlamaya çalışmak, çocuğun isyan etmesine ve 3-4 yaşına gelmesine rağmen hala bezlenmek istemesine yol açar. Tuvalet eğitimine başlamak için geçen ayki yazımda belirttiğim sinyalleri bekleyin

15 Aylık Bebeklere Uygun Oyunlar, Oyuncaklar

• Orta boy bir deniz topunu şişirin ve bebeğinizle atıp-tutma oyunu oynayın.
• Bu yaştaki bebekler ebeveynlerini taklit etmekten hoşlanır. Ona oynayabileceği küçük bir çanta verin. Bu çantanın içine bebek tarağı, plastik bebek anahtarları, bebek telefonu gibi nesneler doldurup oynamasına izin verin.
• Büyük bir çamaşır sepetinin içine boş ayakkabı kutuları, plastik mutfak gereçleri, kağıt peçete gibi günlük eşyalarla doldurup, onları sepetten boşaltıp, incelemesine izin verin.
• Bebeğinize müzik dinletin ve onunla dans edin.
• Beraber saklambaç oynayın. (Can’ın bu aralar favori oyunlarından biri de arkamıza saklanmak ve biz “Can nerede? Nereye gitti bu çocuk? Can’ı gördün mü?” derken kendi kendine eğlenmek.)
• Göz, burun, ağız gibi gibi vücut parçalarını ya da kitabındaki bazı resimlerin yerini sorun ve size işaret etmesini isteyin.
• Nesneleri kutulara doldurup, oradan boşaltma oyunu oynayın.
• Bebek aynaları, üst üste koyabileceği küpler, bebekler, peluş hayvanlar, plastik kaplar gibi zararsız mutfak eşyaları, ipinden çekerek ya da iterek yürütebileceği oyuncaklar bu yaşa uygundur.

Kaynaklar

Baby Center 1  | Baby Center 2  | Baby Center 3 | Baby Centre | What to Expect | Kids Growth