Dünkü yazımda zekayı tanımlayarak, bebeklerde ve çocuklarda zeka ölçümü konusundaki bilimsel testlerden örnekler vermiştim. Zeka testleri konusunda yandaş ve karşı grupların görüşlerine değindikten sonra benim zeka testlerine yaklaşımımı anlatmıştım.
Özetle, zeka konusunda dengeli bir yaklaşımı savunuyorum. Çok soru soran ve öğrendiklerini paylaşan çocuğa ukala yaftası vurulan ya da çok kitap okuyan çocuğa “profesör mü olacaksın” diye çıkışılan ilginç bir kültürümüz var. Anne olarak hedefim, bebeklikten başlayarak Can’ı gözleyip doğal meraklarının farkına varmak ve merakları yönünde bir eğitim almasını sağlayarak mutlu ve başarılı bir birey yetiştirmek. Bu konuda kesinlikle zorlama yapmayı amaçlamıyorum, ancak, zekanın yol açtığı düşünülen sorunlardan korkarak bir çocuğun potansiyelini köreltmenin de haksızlık olduğunu düşünüyorum.
Önceki yazımda bahsettiğim bilimsel zeka testlerini uygulamak her ebeveynin kendi karar vereceği bir konu. Bu testler, zamanı geldiğinde, uzman gözetiminde yapılması ve onlar tarafından yorumlanması gereken ölçüm araçları. Aşağıda bahsedeceğim davranışsal özellikler ise her ebeveynin kendi kendine gözleyebileceği bazı ipuçlarından oluşuyor.
Bebeklerde Dehanın İpuçları
Uzmanlar dahi bebeklerde görülen özellikleri şöyle sıralıyor:
Herşeyi yaşıtlarından erken yapıyorsa: Bebek gelişiminde mihenk taşı olarak kabul edilen fiziksel, algısal, dilsel gelişim adımlarının sadece birinde değil hemen hepsinde yaşıtlarından önde gidiyorsa (örnek: emekleme, yürüme, gülme, konuşma vs.) dahi bir bebek olabilir. Bu gelişim adımlarını öğrenmek ve bebeğinizi yaşıtlarının ortalamaları ile karşılaştırabilmek için rutin doktor muayenelerini aksatmayın ve bu konularda doktorunuza sorular sorun.
İyi bir hafızası varsa: Hafıza genel olarak bebeklerin başarılı olduğu bir alan değildir. Çoğu bebeğin aksine dahi bebekler hafıza/hatırlama konusunda çok başarılıdır. Mesela favori kitabını en son nereye koyduğunuzu, hangi ayakkabının annesine ya da babasına ait olduğunu bilir. Hafızayı ölçmek için güzel bir egzersiz: bebeğe 3 tane oyuncak gösterin. Daha sonra oyuncakları saklayıp bir tanesini yeni bir oyuncak ile değiştirin ve oyuncakları yeniden gösterin. Bakalım yeni oyuncağı fark edecek mi? Başka bir egzersiz de: bebeğinize önceden gördüğü aile bireylerinin resmini gösterin. Daha sonra, resimlere işaret etmeden “Ayşe anneanne nerede? Ali dayı nerede?” diye sorun. Bakalım isimleri doğru resimlerle eşleştirebilecek mi?
Olaylar arasında bağlantı kurabiliyorsa: Dahi bir bebek daha önce öğrendiği bilgilerden yola çıkarak, bu bilgileri yeni durumlarda uygulayabilir. Örneğin meyve sularının buzdolabında saklandığını öğrenip, bir arkadaşınızın evine gittiğinizde meyve suyu içmek için arkadaşınızın buzdolabını -başka modelde ve renkte olsa da- işaret edebilir.
İyi bir problem çözücü ise: Dahi bebekler yaratıcılıklarını ve orijinalliklerini bir biçimde gösterirler. Mesela konuşmayı öğrenmeden önce işaret dili ile isteklerini gayet güzel anlatır, dar ağızlı bir kavanozdan, oyuncaklarını bir kaşık yardımı ile çıkararak sizi şaşırtırlar.
Çok dikkatli ise: Dahi bebekler yaşıtlarında ender bulunan bir dikkat ve odaklanma yeteneğine sahiptir. Kendileri için ilginç birşeyi bulur ve uzun süre onunla meşgul olabilirler. Mesela yap-bozlar onlar için ilginç bir oyuncaktır.
Algıları kuvvetliyse: Çevresindeki değişimleri kolayca fark ediyorsa bebeğiniz dahi olabilir. Mesela eve aldığınız yeni bir eşyayı, yeni bir saç kesimini, ya da her zamanki neşeli halinizden farklı olarak üzgün olduğunuzu kolayca fark ederler. Bununla beraber ışığa, karışık desenli eşyalara ve diğer çevresel faktörlere duyarlı olduklarından, zor bebekler olarak algılanabilirler.
Uyuma problemi yaşıyorsa: Dahi bebekler gün boyunca çevrelerinde gelişen olaylarla ilgili olarak uyarı bombardımanına tutulduklarından uykuya dalmakta ve uyumaya devam etmekte güçlük çekerler. Ya da, tam tersine, çok az çevresel uyarı aldığı bir ortamda bulunan dahi bebek, sıkılıp ağlayabilir. Bu nedenle kolik olduğu sanılabilir. Sürekli oyun isteyen bir bebek ebeveynlerini yoruyor gibi gözükse de aslında dehasından dolayı bunu yapıyor olabilir.
Eğer bebeğiniz bu özelliklerden pek çoğunu taşıyorsa bir dahi olabilir. Ya da dahi olmayıp, bebekler için önemli gelişimsel mihenk taşlarına yaşıtlarından önce ulaşmış olabilir. Bebeğiniz burada bahsedilen özellikleri göstermiyorsa da kendinizi çok sorgulamayın/yıpratmayın. Her çocuğun farklı bir gelişim hızı vardır ve -varsa- pek çok gelişim sorunu eğitim ile çözülerek mutlu bireyler yetiştirilebilir. Bundan da önemlisi her bebek değerlidir ve zekasından bağımsız olarak sevilmeyi hak eder.
Kaynaklar: What to Expect, Live Strong1, Live Strong2
